Thuthak (News)

Tuesday, August 2, 2011

NU LEH PATE LEH TATE KIZOPNA (Efesa 6:1 - 4)

Nu leh pate leh tate kizopna ahoih kei leh innkuan sung nuam loin, kikhangto thei lo hi. Efesa 6:1 - 4 sung i sim ciangin nu leh pate leh tate kizopna hoih nading, thupha tuamtuam a piangsak thei ahihna kimu hi. Aneu 1 - 3 pen Khristian innkuan sunga tate mawhpuakna, sep ding genna hi a, tua banga a gente zui leng khapna tawh kizom ahihna thu zong ahi hi. Aneu 4-na pen nu leh pate sep ding, omzia ding genna ahi hi. Pa i cih ciangin leitunga nu leh pa genna in i tamzatzaw ding hi. Amau mi nih ahih hangin pumkhat bang ahi uh hi (Matt. 19:5; Marka 10:8).

1. Nu leh pate thuman ding (n. 1) : Leitung mihingte lakah nu leh pa lo a piangkhia kuamah om lo hi. Tate in pate thu a man tawntung pen Khristian nasep hi a, tua bang thumanna in pate bek a lungdamsak hi loin, Pasian zong lungdamsak hi (Kolose 3:20). Leitunga thu-um mite pen Pasian tate kici a (I Johan 3:1 - 10; Efesa 5:1; Galati 4:7 etc.), tua ahih manin mi khempeuh in Pasian thuman ding ahi hi. A toi lamin ngaihsun leng thumang i cih ciangin, 'hong thugen uh niallohna, a cihna bangbang uh manna, bek tham loin, a kimu ciang bek a hoihna hi loin, kuama muh phakloh hun ciang zong a hoih a nuntakna' ahi hi. Khristian i hih leh tua i piankhiatna nu leh pa zahtak pelmawh ding hi.

2. Nu leh pa zahtak a manphatna (n. 2&3) : Kihtak man leh sawlzawh thu tawh thuman zong om thei hi. Ahih hangin zahtakna tawh thumang dingin Lai Siangtho in hong hilh hi. Tua pen khapna tawh kizom hi :

(a) Thu hoih ding : Thu hong hoih i cih ciang bang teng ahi ding hiam? Tam mahmah kha ding hi. Leitung mi minthang pipite nu leh pate thumang, nu leh pa a zahtak na hi uh hi. Mahatma Gandhi, pilna sin dinga England-ah kuan a sawm ciangin a nu in sa a nek khak ding lau mahmah a, a nu leh pa zahtakna tawh ne lo dingin kiciam hi, kici hi. Leitungah nu leh pa a zahtakte nuntakna i et ciangin, mi tawh kilem, thusia lasia nei lo, siatna nam tuamtuam tawh kipel-in, mite ettehtak hi uh a, haksatna tuamtuam a thuakzote na hi uh hi.

(b) Khansau ding : Lai Siangtho sungah khasau theih nading thu tampi kigelh hi. Tua thute i simsim ciangin nu leh pa zahtakna tawh kizom den a, nu leh pa thumanna lo tawh piang zo lo hi. Kuate khansau ding hiam cih en leng : Nu leh pa a zahtakte (Pai. 20:12, Thkna. 5:16), Mi dikte (Pau. 11:30), Thuman thutak tawh a gamtate (Pau. 21:21), Kiniamkhiat a Topa a zahtak mite (Pau. 22:4), Mawhnei mite eng lo a, Pasian a zahtakte (Pau. 23:18), Pilna ngaihsun a, a thugen limtak a ngaite (Pau. 4:10) a hi uh hi.

Siampi Eli tate in Pasian zahtakna nei loin, mite tungah siampi gamtatzia ngeina don lo uh a, thatang-hat thu tawh mite nopneh-in, kikhopna buk lutna-ah na a sem numeite tawh lumkhawm uh hi. Tua banga a gamtatna uh hangin Topa' muhna-ah a khialhna uh lian mahmah hi (I Sam. 2:17). Siampi Eli in Pasian lungkimloh banga a tate a gamtatna thute khempeuh thei-in a tate taii hi. Ahih hangin a tate in a pa thuhilhna mang lo uh hi (I Sam. 2:23-25). Tua banga thu a manlohna uh hangin Pasian in a mulkimhuai penpen sihna Siampi Eli innkuan sungah a tun ding gen a (I Samuel 2:31-36), tangtung takpi (I Sam. 4:17-22) mawk hi. Mihing muhna-ah a mawhzaw tawh a kibang, a pa David a lehdona hangin Absalom pen a khangno mel hoih laitakin lei le van kikalah mulkimhuai takin a sihna thu zong Samuel Nihna sung mahah i mu hi.

3. Tate hehna bawlloh ding (n. 4a) : Nu leh pa pawlkhat in tate hita ci-in a ut bangbang un ukin, a ngaihsutna uh paikhialsak zawsop hi. Innkuan sungah nu leh pate lungkimlohna a hoihloh mah bangin tate hehna-in zong innkuan nuamsak lo mahmah hi. Mi pawlkhat, a tate uh heh nading a ngaihsun hi khol lo napi, a lungkim nading uh ngaihsun lo uh ahih manin a tate uh kisia thei hi. Pawlkhat in a tate sep theih leh hihna theician lopi-in, a tate uh tungah lametna sangpi nei uh a, a lamet banga a sep zawhloh uh ciangin a hehin, taii gawp thei uh a, tua hangin a tate uh sia thei hi. Leitungah mi a siatna hang misiamte in a kikankan uh ciangin nu leh pate in tate a makaih khialhna hang, innkuang nuntakna hoihlohna hang hi, kici hi.

4. Khristian ngeina tawh kituak-in… (n. 4b) : Zomite lakah ta hoih, nu leh pa a zahtak kideih mahmah napi, kimakaih dan maan lo hi. Ta hoih neih nadingin nu leh pate in thankhik ta neih mai lo a, itna taktak tawh tate kep siamdan ngaihsutsut leh kisinsin kisam a, Khristian ngeina tawh kituakin nakpi'n pattahna leh, a hoihlohna uhah hilh-in, taii-in, sat ngam ding kisam hi.

(a) Taii-in hilh ding : Tate pen a hoihlohna leh nasep hoih lo a sep uh ciangin taii ding hi a, sat a kul leh zong sat ding hi. Satna hangin si lo ding uh a, nuntaklawh zaw ding uh hi (Pau.23:13-14). Ciangduai leh taii-na in pilna guan hi (Pau. 29:25). Topa in a ta taktaka a ngaihsutte taii hi (Hebru 12:6). Nu le pa in a taii ngamloh, a taii phallohte uh hong khankhiat uh a, mi lakah a kihel uh ciangin, gi loin, thusia lasia bawl baih uh a, 'a hoih lo bawl leng zong ka nu leh pa in hong taii tuan lo ding hi,' cih ngaihsutna nei thei uh hi. Khristian nuntakzia ding tawh kituak lo-a tate a gamtat uh leh taii ding hi bek a, thu gina lo pipi hang tawh taiitaii ding cihna hi lo hi.
Ahih hangin hih lai-ah kitaii leh ciangduai tawh sat ding i cih laitakin, a amau nuntakna leh lungsim puakzia tawh kisai ngaihsut masak kisam mahmah hi. Mi pawlkhat in taii theihta ci-in taiitaii uh a, a tate uh siazawsop hi. Taii leh ciangduai tawh satna hangin siazaw ding maw hoihzaw ding, cih pen ngaihsut kisam hi. Tua banah, tate thuakzawhloh dinga taii lo dingin Lai Siangtho in hong hilh hi (Kolose 3:21).

(b) Pantah ding : Ta hoih, nu leh pa leh Pasian a zahtak deih mahmah napi, bang hangin nei thei lo? Pattahdan kisam lo hi kha ding a, siam lo zong hi lo, pantah mahmah lo zong hi kha thei hi. Bangci bangin, koi lamah, bang tawh, kuate tawh pantah ding? dotna lianpipi om hi. Zu dawn, tep le muam leh a hoih lo tuamtuam zang dinga na deih kei leh a ettehtak nuntakna na neih kisam hi. Za tep vuavua kawmin tate za tep lo dinga hilh pen, 'hong mang tuan kei hen,' ci-a hilhna tawh kibang a, zukham kawma tate zu dawn lo dinga hilh pen hong mang tuan lo ding uh ahih manin genloh vet ding, kam tamhuai ahi hi. Ama hih zawhloh khat a tate hihsak a sawmna lungtang pen a hoih lo hizaw hi. Ta hoih a deihte in a tate etteh (model) dingin om ding hi. Sawltak Paul in Filippi khua mite kiangah 'ama leh a lawmte gamtat banga gamta dingin' hilh hi (Filippi 3:17). 

Zu, kuhva, khaini, zatep, tuibuuk etc. lei ding leh pan dinga tate/naupang kisawlna pen a awlmawh-huai mahmah ahi hi. Zatep pan dinga a kisawl ciangin naupangte in a sawlte' muhloh kalin tep sim thei uh a, zu lei dinga a kisawl ciangin amau dawn masa-in tui peuh tawh dimsak kik thei uh hi. Tua banga kisawlna pen pantah hi kei, a kicih hangin a sawlte in a kitheihloh kalin a pantah taktak hizaw hi. Na tate hih dingin na deihloh, a khutvuah na koihsaksak leh na deihloh pen danin nungta ding hi. 

Na tate thunget a siam nai lo khat a siam theih nadingin bangci bangin na pantah a, bangzah vei a lutung tungah a ma pai nading, a hoih lo nuntakna tawh a kipelh theih nadingin na thuumsak hiam?

Biakna a hahkat, Pasian a zahtak ta deih napi, bangci ciangin na pantah hiam? Kikhop a thanuam nadingin nangmah mahmah in na paipih ngei hiam? Kikhawm dinga sawlsawl napi a kikhop kal vua zu peuh dawnsan, ahih kei leh laithai peuh kapsan zaw? Thungetna leh Pasian biakpiakna zahtak dingin bangzahvei na hilh hiam? Kidong ciat leng, tua panin tate hoih nading khomin pantah mah ing ei, amau hoihloh man hi, i ci maw, ahih kei leh pantah mahmah kei veng e, i ci zaw…..

A gualzawh ni un bangci ciangin a thalawp semsem theih nadingun na lungdampih a, a tuahsiat ni un bangci ciangin a lungkiatloh nadingun na hehnem hiam? Gualzawhna a ngah ni un na lungdampih kei leh gualzawhna manphatna thei lo ding uh a, puk thei uh hi. Tua bang mahin, tuahsiatna, lungkhamna a tuah ni un na hehnep, ahih kei leh a pukloh nading, leh tha a ngahkik theih nading na ngaihsut kei leh, a nuntakna uh siasuak thei a, bangci mah in ta hoih a neih dingin kilamen kei in.

Zi le pasal hoih nei dingin deihsak mahmah napi, a hilh theih lai hunin bangzahvei na hilh hiam, tua bang zong hilh ngei loin, zi le pasal a neih khit uh ciangin phun sansan cih mawk pen dik khin lo hi.

Pilna siamna a zonna uhah pilna a ngah theih nading bangci bangin lam lakin na pantah hiam? Sanginn hoih, a saap tam pipi a koih leltak pen tate hoihna hipah lo hi. Sangsiate tawh bangci bangin hih leng hoih thei ding hiam, bangci banga makaih ding hiam, cih na kikum ngei uh hiam? Vaigam leh mun thupi khawngpeuha koih mana tate hoih ding a sa nu leh pa a tam sung teng ta hoih tam lo ding hi.. gen ding tam lua…….

Thukhupna :
Nu leh pa thuman pen Khristian ngeina hi a, khansauna leh minthanna zong ahi hi. Siampi Eli tate in a pa thu a manlohna hangin a innkuan suangah a mulkimhuai mahmah sihna (I Sam. 4:17-22) tung hi. Absalom in a pa a lehdona hangin a thahat, a melhoih hun, a khangno lai-in mulkimhuai takin si hi. Jacob in a pa Isack khem ahih manin a pu Laban leh ama tate tektek in zong amah khem hi.

Tate nuntakzia hangin "Kei mahmah ka kamsia hi" a ci om thei a, kamsiat man hi loin, makaih dan manloh man, ahih kei leh makaih mahmahloh hang zong hizawsop thei hi. Tate nuntakna hoih leh hoihlohah nu leh pate mawhpuakna lian mahmah hi. Lai Siangtho in naupang khialsakna tawh kisai, a khialsakte pen a ngawngah an gawina suang lianpi khat kikhihin tuipi thuk sungah kikhiasuk leh ama adingin a hoihzawk ding thu gen hi (Mat. 18:6). Leitungah mihingte a kibang lo i hih mah bangin, pantah mahmah napi ahoih zo lo zong om thei a, pahtah khol lo a hoih zong om thei veve hi. Bangbang ahi zongin, tate pen a hoih ding i deih leh pantah ding hi a, i pattah zawhloh a sia ahih leh amau thu ahi hi. Zomite kipantah zo lo deuh tawh kibang hi. 5/7/2011