Thuthak (News)

Tuesday, October 9, 2012

TUHUN BANG HUN HIAM?

    Leitungah tuhun a zang siam lo mihing pen mi’ picing leh mi’ lawhcing suak ngei lo hi. Tuhuna mipil, misiam, leh mi lawhcing i cihte pen nidang pek pana ‘a tuhun uh’ a zang siam, a tuahkhak ni leh hun hoih leh manpha taka a zang mite ahi uh hi.
    Khristian nuntakna-ah zong tuhun pen bang hun hiam? cih kankan ding, lungngaihngaih ding kisam hi. Tuhun pen bang hun ahi hiam? tawmkhat enkhawm dih ni :

Pilna siamna hun hi
    Mi pawlkhat in naungek a nu sung panin a suahkhiat ciilin a picin ciang pilna siamna a neih nading deihsak lua uh ahih manin, a khut ah laikung humsak pah uh hi. Tuhun pen pilna siamna lo tawh mi bat zawhloh hun, mi neih bang neih zawhloh hun, mi nuaia omna hun ahi hi. Tua bang hunah  mite in pilna simna pen zontheih zonmawhin zong uh a, tua pilna siamna a neite kithupingaihsut a, tuate cihna lamlamah, a cihna bangbangin leitung pai hi. Pilna in leitung uk hi.
    Na ngaihsun ngei hiam? Numei ahih uh hangin - Daw Aung San Suh Kyi, Sonia Gandhi, Margaret Thatcher, Angela Markel, Oprah Winfrey, Hillary Clinton-te pawl pen thatang hatna lam tawh nasem hi leh koimah pi tung lo ding uh hi. A pilna, a siamna uh tawh amau sanga thahatzaw leh lianzaw tampi in  a nung uah zuiin a sawl bangbang na sem hi.

Khantoh hun hi
    A ni-ni, a kha-kha in mimal, innkuan, khua, leh gam khangto hi. Neih le lam, sum le pai, vanzat tuamtuamte ahoihzaw kibawlkhiain kinei hi. Nek le tak, tui dawn ding kisiangthosak semsem hi. Nidanga a khangto lo gamte hong khangto-in, hih khantohna-in leitungah lamdanna tun hi. Khe tawh khual a zin thei zelte mawtaw tawh pai ziahziahin, hun sawtpi khualzin nadinga kizang pen vangleng, mawtaw, meileng etc. hat mahmahte tawh kitung ziauziau hi. Mun gamlazaw a omte laikhak nadinga hun sawtpi a kizang zel pen, tuhun ciangin mobile phone khawng tawh kihoin, lai kikhak theih ta a, internet tungtawnin sum tawmcik beiin leitung langkhata omte tawh lai kikhakin, kihona leh, mel kimu thei hi. Galvan hoih nono, mitphiat kala leitung vut le vai a suaksak thei ding bang om hi. Tulai US in galvan a bawlte bang hoih lua kisa vanleng a heek om lo khawng tawh galsimin, nidanga kithei ngei lo galvan hoih leh technology hoihnono tampi om ta hi.
    Zomite zong khangto-in, Computer sunga koih ding Lai Siangtho Tedim kam, Mikang kam, leh Kawl kam tawh a kigelh bang kinei ta a, tua banah Tedim Lai Siangtho mobile phone a koih ding zong kinei ta hi. Zomi Elecronic Dictionary zong kinei ta hi. Ahih hangin khantohna tuamtuam a zangkhial tampi om veve hi. Tuhun i zatzia leh leitung khantohna a kituak hiam? I nuntakna pen tuhun nuntakna adingin bangci bang i sa hiam? I lung a kim hiam?

Ututa gamtat hun hi
    Leitung khantohna tawh kitonin mihingte, i utdandan leh sepnop hong kilamdang a, tua tawh kizuiin kigamta hi. Lawm le gual kikholhkhop sangin khat le nih bek a om nopsakzawkna khawng hong piang hi. Kisuakta lua ahih manin pawlkhatin kizangkhial zawsop hi. Nu le nu, pa le pa kiteeng/omkhawm cih bang Zomi sungah zong kiza ta hi.
    Leitung nuntakna-ah Pasian zahtakna tam nawn lo hi. Duhhopna, huaihamna, leh a kilawm lo tuamtuam sep le bawlna, pumpi ci le sa nopsakna bek a deih, tuabang a om theihloh cianga lungkia leh beidong tam mahmah ta hi. Tua bang mi beidong mah le mah kithat (suicide) hong khang tektek hi.
    Pawlpi sungah zong amau utdandana a kalsuan nuam kitam lua ta ahih manin pawl sungah buaina tam mahmah hi. Tuhun Khristian nuntakna tampi pen, tuipi tunga tembaw a hawl om lo tawh kibang hi. Pasian thu sangin kim le pam a buaipih, lungkimloh nading a zong teitei kitam mahmah hi. Lai Siangtho tawh kituak lo liang ahih kei leh makai te’n hoihsa-a a vaihawmna uh zuihsiam pen  Khristian maan taktakte hih ding ahi hi. Pumpi nopsakna bek deih mana buaina tam mahmah hi. Lai Siangtho in utdandana gamtatna in Pasian thu tawh a kituak kei leh nidang ciangin gimna leh dahna thuak ding thu gen hi (Luka 6:24-25).

Hun nunung hi
    Tu hun pen hun nunung hi. Sawltak Paul in Timoti kiangah - Nitawp ni hun pen a lauhuai hun hi ding hi. Tua hun ciangin mite in amau angsung ding bek ngaihsunin, huaihamin, kisialin, kihisakin, mi zahko-in, nu leh pate’ thu mang loin, lungdam theihna mel nei loin, biakna lungsim nei loin, mi khual loin, hehpihna nei loin, mi gensia-in, ngongtatin, kihtakhuai-in, thuhoih deih loin, ciampelin, thu khual loin, kiphasak gawpin, Pasian don loin, pumpi nopsakna bek deihin, biakna thu a puatham teng zui napi-in biakna hangin vangliatna thu a omte deih lo ding uh  ahihna thu kiciantakin na gen hi (2 Tim. 3:1-5). Nungzuite in Jesu kiangah hun nunung, ama hong pai kik ding ciangin bang thu piang ding hiam? cih a dot uh ciangin Jesu in, kamsang zuau tampi a pian ding thu, gam khat leh gam khat, kumpi khat leh kumpi khat kidoin, kialpi tungin, ziin a lin ding thu na gen a, tua pen Ama hong pai ding hilhkholhna ahihna thu gen a (Mat 24:3-8), tuate hong tun khit ciang beina hun, amah hong pai kik nading thu gen hi (Mat. 24: 14, 29).
    Ahih leh, hih atunga a kigen thute a tung lo bangzah om hiam? Huaihamna, kihihsakna, ngongtatna, cihtaklohna, kiphatsakna etc.. te pen tuhuna leitung in a buaipih penpente hi a, moral reformation committee kibawlin bang teng sem ta mah le uh, Jesu in leitunga piang dinga a genkholh hi mawk ahih manin bangci mahin hih thei taktak tuan lo uh hi.
    Kidona, kialpi, leh ziinlinnate e le? Arab spring kici, Arab buainate khawng e, ahih kei leh Iraq leh Afghanistan buainate e?. Iran nuclear hangin middle east ah buaina om kik ding lauin mipilte buai mahmah uh hi. Africa gamah mi then bangzah hiam ann nek ding neihloh mana sidente khawng! Tuhun leitunga gam hau leh pilna sangpenpen a kingaihsun America gamin huihpi leh tuikhang hangin gimna bangzah ngah uh a, ziinling lama siamna sangpenpen a nei Japante ziinling hangin mi bangzah si hiam? ngaihsun dih ve. 

Hun hoih hi
    Hun nunung a mite a ut bangbanga gamtat hun pen Khristiante adingin hun hoih ahi hi. Ni tawp ni ciangin thu tuamtuam hong tun ciang Topa tungah huhna a ngen khempeuh in hotkhiatna ngah ding hi (Sawl 2:21). Hun nunung ciangin Pasian in eite hong khualna-in ‘hotkhiatna’ i ngah nadingin leitung pianma pekpan a teelsa Khris eite kiangah hong lak pan hi (1Pet. 2:21). Mi kihhuai, mi mawh, mikhial, sihna a thuak ding kimlai hong hongkhia ahih manin mi hampha i hi hi. Bawlsiatna tuamtuam pana a tawp donga thuakte in hotkhiatna ngah ding uh hi (Mat. 10:22, Luka 21:14). 2 Kor. 6:2 sungah, “Hun hoih a tun’ ciangin note hong ngetna ka hong ngai a, ka hong hotkhiat ni ding ciangin note ka hong hu hi,” ci hi. Cidama Pasian i phat theih lai, ama adinga i sep theih laiin phat ni. Tuhun pen hun hoih leh hotkhiatna ni ahi hi.

Thukhupna
    “Jesu hun lai pek nangawnin mite in hun nunung ci uh a, Pasian hong pai tuan lo hi” ci het kei in. Pasian in a seh hun kuamah in thei lo hi. Topa adingin ni khat leh kum tulkhat, kum tulkhat leh ni khat a kilamdan luatna om lo hi (2 Pet. 3:8). Tuhun thupiangte leh leitung paiziate, nisima i zak thute ngaihsun dih ni. Lai Siangtho hong gen, hun nunung ciang piang dingte hi mai lo hiam? “Mi pawlkhatte ngaihsut bangin Pasian in a kamciam a hong tangtungsak hi zenzen lo a, eite i vekpiin, siatna i thuak ding a deihloh mana kisiik ding hong deih mana hong pai lo hi a, hong khualna hang hizaw hi” (2 Pet. 3:9). Pasian in ‘chance’ hoih tak hong pia hi. Ei nuntakna pen i sep zawh man leh i ngaihsut siamna hanga a nungta i kisak khak ding lauhuai hi. Hun hoih i neih laiiin i kisik kei leh guta te’n mi neihsa, a theihloh kala a guk mah bangin i theih kholloh kalin Topa hong pai ‘Ni’ hong tung ding hi. Thupil khatah, “Zing cianga si dingin kigingkhol inla, kum zakhat nek ding sepkhiat sawm in” a cih mah bangin, Pasian hun leh ni thei lo i hih manin kiginkholh kisam hi.

(Kum 2011 February  ni 9 ni a ka gelh, themcik ka behlap hi - TSL)