Thuthak (News)

Tuesday, December 22, 2020

NANG PASIAN MIPA AW… TAISAN, DELH, DO, LENKIP IN

NANG PASIAN MIPA AW…

TAISAN, DELH, DO, LENKIP IN

 

~  T . S a w m  L i a n

Daihna Cabin || 201220

 

 

Ahih hangin nang Pasian mipa aw, hihte khempeuh taisan inla, thumaanna, pasian-mina, upna, itna, thuakzawhn, leh lungnemna na delh in. Upna galdona hoih na do in. Hong theihpih tampite maiah kipulakna hoih na neihsa hong sapna, tua nuntak tawntungna na lenkip in (1 Timoti 6:11, 12)

 


                1 & 2 Timoti leh Titu laikhakte pen Sawltak Paul in a lakhak nunungpente hi ding a misiamte in a tuat uh ahi hi. “Upna sungah ka tapa taktak” (1 Tim. 1:2, Titu 1:4) ci ngiat ahih manin Timoti leh Titu tunga laikhak pen a hun nunung a gelh leh kam vaikhakna zong kici thei ding a, Jesu Khris nungzuihna ah picinna ding ahi zongin, a kep pawlpi uh hoih taka a khantoh theihna ding deihna lianpi tawh a gelh hi, cih zong a thu i sim ciangin kimu thei hi. 1 Tim. 6:11, 12 sungah, Timoti in pawlpi hoih tak a makaih theihna ding ahi zongin, amah mahmah zong nuntak manphazaw sema a nuntak theihna dingin Sawltak Paul in – taisan, delh, do, lenkip dingin thu pia hi.

 

Pasian Mipa…

                Gamaliel makaihna nuai pana khangkhia, Thuciam Lui a theician mahmah Sawltak Paul in, Thuciam Thak hun a kammal kizang mengmeng lo, ‘Pasian Mipa’ ci-in upna sunga a tapa Timoti lai na khak hi. Thuciam Lui sungah – Samuel (1 Sam. 9), Elijah (1 Kum 17; 2 Kum 1), Jeroboam’ khialhna a hilhpa (1 Kum 13), Elisha (2 Kum. 4 & 6), Judah kumpi Amaziah kiangah galdo dingin galkap a kaihkhop ciangin Topa ompihloh Ephraim mite kaikhawm lo dinga a hilhpa (2 Khang. 25:7) thu a kigelhna ahih hih kammal (Pasian mipa cih) pen kizang hi.

                Thuciam Thak a kizang mengmeng lo ahih hangin, ei, Jesu Khris tungtawna Pasian tate (Fil. 2:14; Gal. 3:26, 4:4-5; Rom 8:14; Heb. 12:5; 1 John 2:29) khempeuh ading zong hih thu a kisam leh i zuih ding thu hi, cih i phawk masak kisam hi. Tua Pasian tate zuih ding a Sawltak Pual in a gen thu lite a banbanin in suk ding hi hang.

 

Pasian Mipa aw – Taisan In

                Sawlna masapen taisan ding hi a, “…hihte ‘khempeuh’ taisan in” ci hi. ‘Hihte khempeuh’ cih thumal om ahih manin, taisan ding Sawltak Paul in a mai lamah gelh khin hi, cih kithei hi. Tua a gente banah, a laikhak dangte panin, taisan ding a gelh phawlkhat en suk ni:

                Taisan ding khatna – upna  maan lo a hilh mite (1 Tim. 6:3-5): Topa Jesu Khris thuhilhna tawh a kibang lo, Pasian deih banga nuntakna tawh a kituak lo, thu tuam dang khatpeuh a hilh mite pen amah a kiphasak, bangmah a theitel lo ahihna, thu kisel leh kitot a ut, tua kitot-kiselna in hazatna, kigensiatna, kimuanmawhna leh a bei thei lo kinialna piangsak ahihna thu banah, tua bang mite pen, a lungsim uh paikhialin, thumaan thutak zui nawn loin, Pasian thudonna pen hauh theih nading lampi peuhin a ngaihsun mite ahihna uh zong gen hi. Tua bang mite taisan dingin gen hi. I kiim i paam ah hici bang thuhilhna a hilh mi, taisan ding a om khak hiam? Taisan ding a om leh taisan ni.

                Taisan ding nihna – sum deih luatna (1 Tim. 6:6-10): Paul in lungkimna tawh kithuah Pasian thudonna pen meetna lianpi ahihna, i neih zah tawh lungkim ding ahihna, hauhnop luatna hangin ei leh ei haksatna tampi, siatna leh manthanna sungah kitun thei i hihna, sum deihluatna pen siatna nam khempeuh bulpi ahihna, tua hangin upna panin zong pial theih ahih banah, dahna leh gimna tampi tun ahihna thu gen hi. A mi taisan a kisap lai-in, eite in zong i sunga om sum deihluatna kinei thei ahih manin tuate taisan dingin hong hilh hi. Sum deihluatna hangin Balaam khial a (2 Pet. 2:15; Jude 11; Mang. 2:14), kamsang Elisha in la lo ding a cih, Namaan tung panin Gehazi in lotsong ngen ahih manin phak a (2 Kum. 5), Judas Iscariot in sum tawh Jesu zuak hi. I kisap mahmah ahih laitakin, sum deihluatna taisan ding kisam hi.

                Taisan ding thumna – Numei-pasal paktatna (1 Kor 6:18): Numei-pasal mawhna a bawlte ama pumpi tungah a mawh ahi hi. I pumpi pen Pasian tung pana i ngah Kha Siangtho teenna hi a, ei aa hi lo a, man a leisa i hih manin ei ut banga zat ding hi loin, i pumpi tawh Pasian i pahtawi ding ahi hi (1 Kor. 6:18-20; 7:23). Numei-pasal paktatna tawh kininsak ding hi lo, siangtho a nungta dingin Pasian in hong sam hi (1 Thes. 4:7). Rom kumpigam thupi a puksiatna hang lianpite lakah numei-pasal thangtatna kihel a, Zomite i teen tam diakna – Manipur ah Lamka kiim, Mizoram ah Champhai kiim, Myanmar ah Kalaymyo kiim ngaihsun lehang, numei-pasal paktakna hang a kingah diak HIV/AIDS bang tam mahmah a, leitung ah minthang hi. Tedim bang zong kisit (test) hi leh tam mahmah thei, ci thu kigen hi. Khristian vive kici napi, Pasian deilhloh numei-pasal thangtatna hanga hici zahta a i om mawk pen lungkhamhuai mahmah a, i taisan kisam hi.

                Taisan ding lina – milim biakna (1 Kor 10:14): Milim pen thupisa in bia, cihna hi lo a, tua lim in a etsak om a, tua tanga ding ahih manin bia, cihna ahi hi. Kol. 3:5 ah Paul mahin, ‘milim biakna ahi huaihamna’ ci-in na gelh hi. Tua huaihamna tawh kisai Paunak 28:22 ah, “A huaiham mi in a hauhna dingin huai mengmeng a, a tawpna-ah a zawn ding lamtak phawkkhalo hi” ci-in a hoihlohna thu kigelh hi. Innkuan, kipawlna, pawlpi khatpeuh ah huaiham tuam lua, aituam ding bek a ngaihsun lua a om ciangin kilemna om thei loin, kikhenna leh kilemlohna tuamtuam piang thei a, siatna lianpi tun thei hi.

                Taisan ding ngana – Khangno gitloh lunggulhnate (2 Tim. 2:22, 23): Siantholohna a tun thei lungsim ngaihsunna hoih lo tuamtuam banah a haihuai leh thu ginalo kiselnate in kitotna piansak ahi manin tuate taisan kisam ahihna thu i mu hi. I pianpih lungsim hoih lo leh kiim le pam pana ze-etna tuamtuam hangin lam kipial thei ahih manin tuate taisan ding ahi hi.

                Hih teng banah, siangtho a nungta dinga hong deih Pasian nung i zuihna ah, ama deihna lo banga nuntak siangtho lo hong tun thei thu leh na tuamtuam, bek tham lo, mimal i deihdan, nekzonna, pilna-siamna, omna mun tawh kizui-in a hoih lo, taisan ding tampi nei ding hi hang. A bukim lo mihing, bucinna om nailohna leitungah i nuntak sung teng, a hoih lo taisan den dingin i kiginkholh a, tha i saan zong kisam hi.

 

Pasian Mipa aw – Delh In

                Taisan ding thu tampi a om mah bangin delh ding thu tampi zong om hi. Hih munah Sawltak Paul in kician taka a gelh banah, Timoti a laikhak nihna (2 Tim. 2:22) sungah zong pawlkhat na gelh kik hi.

                Delh ding khatna - Thumaanna (righteousness): Hih pen Jesu hang a thumaanna bana, nisim nuntakna a thummaan, dikna hi, kici hi. I gamtat, i kampau, i nasepna ah thumaanna i delh ding ahi hi. Jesu in, ‘Thumaanna hanga gilkial dangtaakte thupha ngah hi a, amaute kitaisak ding..’(Mat. 5:6) ahihna leh ‘thumaanna hanga kibawlsiate thupha ngah hi a, vantung kumpi-gam amau aa..’ (Mat. 5:10) ahihna thu gen hi. Thumaan i deihna/delhna hangin bawlsiatna, pampaihna, gilkialna, muhdahna i thuak leh zong phamawh sa kei ni.

                Delh ding nihna – Pasian-mina (godliness): Pasian sutna, Pasian deihna banga kalsuanna ahi hi. I lungsim ngaihsutna, kampau, gamtatna a Pasian deihna banga kalsuanna ahi hi. Leitung nate leh thute in pasian-milohna lampi ah hong kaai-in, hong zo thei hi. Pasian-mina pen i delh ding ahi hi.

                Delh ding thumna – Upna (faith): Heb. 11:6 sungah, ‘upna lo tawh kuamah in Pasoan lungkimsak zo lo’ ahihna thu i mu a, tua kiim mahah upna hanga Pasian pahtakna a ngah mi thupite thu leh kalsuanzia i mu hi.

                Delh ding lina – Itna (love): Pasian pen itna hi (itna bel Pasian hi lo, dawhkan pen sing, sing pen dawhkan hi lo). Pasian in itna hang mahin a Tapa neihsun leitung ah hong sawl ahihna thu i thei hi. Itna a nei peuhmah Pasian tate hi a, a nei lote in Pasian thei lo ahihna thu zong i mu hi (1 John. 1:7,8). Thukham lianpen leh a zom zong itna mah hi a (Mat. 22:34-40), i deih lianpen hi sak ding leh Kha Siangtho letsong tuamtuamte sangin zong a thupizaw, upna leh lametna sangin zong thupizaw ahihna i thei hi (1 Kor. 13:13). Pasian i it ding, a bawlsa mihingte, minam, innkuan, pawlpi, adgte. zong i it ding kisam hi.

                Delh ding ngana – Thuakzawhna (patience): Khris nungzuihna pen a nuam bekbek hi loin, haksatna tampi tak zong om hi. Pual in, “Eite in i thuak leh amah tawh i ukkhawm ding hi” (2 Tim. 2:12) ci a, Fil. 1:29 sungah, “Amah a um ding bek h loin, ama adinga thuak dingin zong Khris taang in note hong kiphal hi” ci a, Rom 8:17 ah, “ama [Khris] thuaknate i thuakpih takpi leh Khris tawh goluahkhawm Pasian goluahte i hi hi” ci hi. Innkuanpihte, kumpi uliante leh makai tuamtuam tung panin thuakna om kha in teh, Jeremiah in, “Amah a muangte adingin Topa a hoih hi. Tua ahih ciangin thuakzawhna tawh ngak kenkanzo lehang a hoihpen ahi hi. A hong hotkhiat ding amah ngak ni (Kah La 3:25, 26) ci hi. Haksa mahmah a, delh den ding ahi hi.

                Delh ding gukna – Lungnemna (meakness): Jesu in lungnemte thupha ngah hi a, leitung luah ding ahihna thu na gen a (Mat. 5:5), lungnemna tawh a kilehngat kiphatsakna a deihlo Pasian ahi hi (James 4:6). Pasian mahmah zong lungnem mahmah a, hehpihna hong nei ahihna thu Zekhariah in a thungetna ah gen hi (Luka 1:78). Moses lungnem mahmah a, leitung a om mi khempeuh sangin lungnemzaw hi (Gam. 12:3); Pasian in manpha takin zang a, makai muanhuai suak hi. Uzziah pen a viangliat khit ciangin a kiphatsakna in kiamsukna tun hi (2 Khang, 26:16).

                Hihte banah i nuntakna a manphatzawk sem a, Pasian deihna banga nungta a, picingzaw sema kal i suan theihna dingin na tampi delh ding nei kha ding hi hang. Kibang kim lo kha ding a, eimah mahmah in kitheician mahmah ding ahih manin tuate pen delh a, i hanciam ding kisam hi. Delh phak a, neih khit ziau, bukim khin ziau cih bang hi thei lo ahih manin, nisim a thasan a delh den ding ahi hi.

 

Pasian Mipa aw – Do In

                Hih munah, galdona ‘hoih’ na ci citciat hi. A hoih galdona leh a hoih lo galdona om cih kilang hi. Do cih limlim a nuam om lo kha ding hi. Haksa a, do kei lehang hong siasak thei ahih manin a nop man hi loin do lo phamawh ahih manin a kido hizaw hi.

                Pasian minam teeltuam Israelte nuntakna i et ciangin a hun zui-in do nei den uh a, zawh hun nei uh a, lelh hun nei uh hi. Amau lamah Pasian a pan ciangin gualzawhna ngahin, Pasian thudon lo, taisan-in a mangngilh uh, amau lamah Pasian a panloh ciangin lel-in haksatna tampi tuak zel uh hi. Topa ading, Topa tawh, amau lamah Topa a pan ciangin gualzawhna thupi ngah uh hi.

                Khristian nuntakna zong Israelte mah banga do nei tawntung nuntakna ahi hi. Sawltak Paul in, eite do pen si leh sa hi loin vanlam gam a ukte, thuneihna, hih leitung khuamial vangliatna leh kha gilo galkapte hi (Efe. 6:12) ci-in na gen a, tua do a zawhna dingin Pasian galvan namkim zong na gelh hi (n. 14). Peter in, galpa Dawimangpa, a hawk buabua humpinelkai bangin nek ding zongin vak kawikawi (1 Pet. 5:8) ci hi.

                I taisan dingte i taisan theihlohna bang hang? I delh dingte i delh theihlohna bang hang? Do kei leh tuate hangin kalsuanna bah thei hi. Do nei lo hi a kithei Khristian i hi kha hiam? Hong do a omom lai-in, do nei lo a i kingaihsut leh hong dote in hong zo ziau ding hi. Baih, nuam, lawphuai, meet, thupi leh lungkim den a kalsuan ding i kisak khak leh kikhial ding hi. Nuntakna tunna kongpi pen neu a, lampi kawciik leh mi tawmcik bek lut uh ahihna Jesu in gen hi (Mat. 7:14). Nuam i sak, a lawphuai leh baih lam sangin, zo thei ding a do kisam a, zawh theihna in pilna-siamna, sum le pai, mithupi leh na dang tampi sangin, Pasian tungah kinga a, amah upna tawh kalsuan ding kisam hi.

 

Pasian Mipa aw – Nuntak Tawntungna Lenkip In

                Pasian sapna tawh, mipi maia kipulakna a neihsa, a tawntung nuntakna lenkip dingin Paul in Timoti thu pia hi. Hih munah, Sawltak Paul in tawntung nuntakna pen mihing hanciamna tawh kinei thei, cih lam a ngennop hi lo hi. Khris a nuntakna pen Khristian khempeuh aa, nung cianga neih pan ding zong hi loin, tuhun mahmah ading ahi hi (2 Kor. 4:10-12). Tua pen Khris sunga nuntakna, nuntakna thak ahi hi (2 Kor. 5:17).

                Nuntak tawntungna lenkip dingin tua nuntak tawntungna i nei mah hiam? Ei leh ei kisittel ni (2 Kor. 13:5). Nei khin, mipite maiah bataizna leh tecipanna tungtawna kipulakna khawng neisa i hih leh tua i kipulakna pen phawkden a, letkip ding ahi hi.

                Sawltak Paul in Efesa 4 sungah picing ding, tuihual in a lapsuk a laptoh, thuhilhna khatpeuh in a mut kawikawi naungekte hi nawn lo a picing dingin gen hi. Korin khua mite tungah an tak ne thei lo uh ahih manin, nawizu pia ahihna thu gen a (1 Kor. 3:2), Hebru laigelhpa in, Hebru mite pen siate suaka, mite a hilh ding uh hun hi ta napi, amau mahmah Pasian thu thutak bulpite hilh kisam lailai ahihna uh, antak hi loin nawizu kisam ahihna leh nawizu tawh kivak naungek ahihna thu uh gelh hi (Heb. 5:11-14).

                Zomite i Khristianna enkik lehang, bangci bang Khistian i hi uh hiam? Nuntak tawntungna nei khin, minam banga kum za val Pasian hoihna ciam khin hi napi, naungek banga nawizu a kisamdente hi mai lo i hi hiam? Mite thutak hilh a, sia a suak thei dingte i hih laitakin, an tak ne thei lo, nawizu tawh kivaak a kisamden, Pasian thu, thutak hong hilh ding mi kisamden lai hi lo i hiam? Thu neu cikcik khawngah hoisuk, hoito, kip lo a ling pah damdamte hi mai lo i hiam? Kivelcian thakin, kip takin i neih nuntak tawntungna lenkip ni.

                I nuntak tawntungna kip lo, kho lo ahih manin Sawltak Paul in Korin khua mite a mawhsakna, pawl kikhenna mah bangin Zomite kikhenkhen toto ding maw… Jesu sunga kip ding sangin, Paul pawl, Apollo pawl cih peuh tawh bangtan vei buai ding i hiam?

 

Thukhupna

                Minambup banga Zomite i khantoh theihlohna, Pasian thu ah i picin theihlohna, i kipumkhat theihlohna pen a hoih lam ahih hangin kikhel nuam lo – taisan dingte taisan ngam lo, taisan zo lo; delh dingte delh nuam lo, do ding thei lo a ei le ei kidodo; letkip ding tak nei lo ahkl lenkip lo a, a kip lo ding kihuatna, kielna, kisimmawhna, zu le sate lenkip zawsop!

                Kumpi gam nopna leh thupina khempeuh Moses in a minamte ading nusia ngam a, numei pasal thangtatna Joseph in taisan hi. Thupha ngah a, minam thupi suakna dingin Abram in a gam a lei, a innkuanpihte taisan a, Pasian hehna pan si lo-a a suahtak theihna dingun Lot leh a innkuante in Sodom khua taisan uh hi. A tunga i gente banah, taisan ding bang teng na nei hiam?

Haksa mah leh Sawltak Pual leh nungzui masate in taisan a neih mah bangun, Pasian ciamsa munte delh uh a, Pasian thu tawh kituakin kalsuanin nakpi takin hanciam uh hi. Upna lama pupite in gam, a muh nailoh uh, nungkik theihna ding hun nei hi mah leh delh uh hi (Heb. 11:10,15,16). Neih khit cih om lo, Pasian deihna banga – thumaanna, pasian-mina, upna, itna, sianthona, thuakzawhna, lungnemna cihte i delh den ding kisam hi.

                Hun masa a Pasian mite  in upna galdona hoih a do manun tuhun Khristiante in hamphatna leh etteh ding tampi kinei hi. Sawltak Paul hoh-in, “Galdona hoih do khinin, taikidemna ka tai zo a, upna ka kemcing zo hi” (2 Tim. 4:7) ci tanghial hi. Amah banah thu-um masate in haksatna a tuak lo hi zenzen lo a, Pasian tawh dokhawm, thuakkhawm uh ahih manin tuni dong ciang a min uh kilo den hi.

                Joseph kip takin ding a, a thuaklawh hangin thupha ngah hi. Daniel leh a lawmte in a upna uh lenkip ahih manin amau tungtawnin Pasian thupina kimu hi. “Khristianna pen martarte sisan pana hong pokhia hi” cih bangin Khristian masate in upna kip takin lenin, nuntakpihin sihpih uh hi. Polycarp, Khris nungzui ahihna hanga a kihallup ding ciangin a upna nial a, suakta dingin kunh uh hi. Ahi zongin Palycarp in, “Kum 86 sung a na ka sem a, ahi zongin kei tungah hong khial ngei lo hi. Bangci bangin ka Kumpi leh Honpa nial thei ding ka hi hiam?” ciin dawng a, tua manin mei tawh kihal-in si hi.

                Lampi nih om hi – khantohna leh kiamsukna ahkl thupha leh hamsiatna! Koi teelzaw ding?

                Mimal, innkuan, pawlpi, minam banga khangto a, Pasian maipha ngah a, Pasian lamah picingzaw sema kalsuan a, lawhcinna, lungdamna, lungkimna i ngah theihna dingin – i taisan ding, i delh ding, i do ding, i letkip dingte theician a, taisan, delh, do lenkip ngam/thei dingin Pasian in i tan ciat ah hih thute tungtawnin thathak hong guanin thupha hong pia ta hen.