Thuthak (News)

Tuesday, October 31, 2017

THE FIVE SOLAS



THE FIVE SOLAS


Tukum pen Martin Luther in pawlpi paidan hoih sa lo a kum 1517 October 31 zan a “95 Thesis” kici Wittenberg biakinnpi-a a suankhiat zawh kum zanga cinna (1517-2017) hi a, tua hun pan kipan, “reformation period” kici sung a paidan, updan, zuihdan hoih lo ci a Martin Luther, John Calvin leh Khris ading a mihangsan paimasate thupaipih/thumeilet pen thu nga danin kigen a, tua pen “Five Solas” kici hi.

‘Sola’ kici pen Latin pau hi a, “bek” cihna ahi hi. Five Solas kici pen – Sola Gratia (Hehpihna bek), Solo Christo/Solus Christus (Christ bek), Sola Fide (Upna bek), Sola Scriptura (Lai Siangtho bek), leh Soli Deo Gloria (Pasian minthanna ding bek) cihna ahi hi.

The Reformation
Reformation thu a kigen ciangin lungsimah Martin Luther hong kilang masapen zel hi. Tua banah, John Calvin, Zwingli cihte zong a kimangngilh thei lo puahphatna hun leh a nungciang a Khris ading a mihangsan masate ahi uh hi. Hih puahphatna kici pen amau teng bek nasep hi loin, kum tampi paisa pana pawlpi sunga cidamlohna om, kum 1517 October 31 a Martin Luther in Wittenberg biakinnpi a “95 Thesis” kici pawlpi kalsuan khialhna tuamtuam a suankhiat pana hong puakkham, meikuang bang a kuangkhia hizaw hi.

Hih reformation hangin pawlpi sungah kikhenna, kilemlohna, leh kilangneihna tampi omin, upzia, sandan leh kalsuandan hoihzaw leh Lai Siangtho tawh kituakzaw hi a theihna hangin pawlpi tampi hong pian lawh a, haksatna tampi om mah leh Khristiante khangthu adingin hizah a hun manpha om lo hi.

The Five Solas
Gensa mah bangin, tua ‘reformation’ hun sung a Khris ading a mihangsan masate in, bawlsiatna, pampaihna, dona, leh sihna dong ciang thuak ding uh cih a theih uh hangin, hangsan taka a paipih uh, a thubulphuh, a zuih leh a letkip uh thute pen hih anuaiate ahi hi.

Sola Gratia – Hehpihna bek: Mihingte mawhna hang a si ding, hell khuk tung ding kimlai, Pasian “hehpihna” hang bek tawh Amah tawh a kizom kik thei i hi hi (Efe. 2:8). Mihingte ngetzawh man hiam, na hoih sep zawh man hiam a ‘hotkhiatna’ lampi a Tapa Jesu Khris tawh hong bawlsak hi loin, mawhna hang a si ding mihingte hong it, hong hehpih ahih manin Jesu Khris tungtawnin a lampi hong bawlsak hizaw hi (John 3:16; Rom. 3:24).

Sola Fide – Upna bek:  Hih Sola Fide pen Pasian hehpihna hang a hong kipia hotkhiatna pen a khawnkhong (free) hi a, tua pen mihing hoihna hiam, na hoih sep zawhna hang hiam, bang bang hang hiam hi loin “Upna” hang bek a kingah hi, cihna ahi hi. Midangte ading na hoih sepna hiam, vangam lutna ding letmat (letter of indulgence) lei zawh man hiam hi loin, Pasian in hong piakkhong “upna” tungtawna ‘hotkhiatna’ kingah hi, cih ahi hi (Efe. 2:8-9; Rom. 5:1).

Solus Christus – Khris bek: Sola Christus cih ciangin, “Jesu” bek pen ‘nuntakna/hotkhiatna’ lampi hi (John 14:6) cihna ahi hi. Pasian leh mihingte kikala kilemsak (the only mediator) Jesu bek (1 Tim. 2:5) ahi hi. Pasian ‘hehpihna’ hang a ‘Jesu Khris’ bek ‘upna’ pen ‘hotkhiatna’ lampi ahi hi. Midang kua hiam, siampi liante ahih kei leh lampi dang sum le pai peuh, pilna siamna peuh tawh ‘hotkhiatna’ ngah theih hi loin, Jesu tungtawn bekin a kingah thei hi bek hi (Heb. 7:23, 25; Rom. 8:34; Sawl. 4:12).

Sola Scriptura – Lai Siangtho bek: Lai Siangtho bek pen Pasian humop (2 Tim. 3:16-17; c.f. 2 Pet. 1:20-21) hi a, Khristiante ading a thuneipen (final and highest authority) ahi hi. Mihing ngaihsut tawmna, pawlpi paidan ngeina (church traditions) leh pawlpi vaihawmna (church councils), Lai Siangtho tawh a kituak kei leh tuate pen bangmah lo, cihna ahi hi. Lai Siangtho in ‘hotkhiatna’ pen Pasian hehpihna hang a Jesu Khris upna bek tawh kingah thei, ci ahih manin thu dangdang om ta mah leh, tuate pen kimanna om lo, bangmah lo cihna ahi hi.

Soli Deo Gloria – Pasian minthanna ding bek: Tua Jesu Khris upna tungtawna nuntakna pen Pasian minthanna ding bek ahi hi. Bang hang hiam cih leh, hotkhiatna pen Pasian aa, Pasian bekin a sep theih ahih manin, a vangliatna pulak a, kilatsak pen nuntakna thak nuntakzia ding ahi hi. Khristian nuntakna-ah, mi thupi leh mi lian, kua kua hiam lungdam-kipaksak ding lam hi loin, nuntakna ii tup le ngim pen Pasian minthanna ding bek ahi hi (1 Cor. 10:31; c.f. Isa. 43:7).  

Tua hi a…
Tua hi a, Adam leh Evi mawhna hang a Pasian tawh kikhen, mawhna tawh a kidim mihingte Pasian in hong it lua ahih manin “hehpihna” tawh kizop kik theihna ding hong bawlsakin, a Tapa Jesu leitungah hong sawl a, tua “Jesu” bek “Upna” tungtawnin ‘hotkhiatna’ kingah thei hi. Pilna siamna, sum le pai, na hoih sep leh gentheih man hiama Pasian tawh kizom kik thei hi loin, Tapa Jesu Khris upna hang tawh kizom thei i hi hi. Tua bang mite a makaih ding, lampi maan a lak ding pen thu dangdangte hi loin, a thuneipen ding “Lai Siangtho” hi a, laibu dangdang hiam, mihing ngaihsut tawm thute hi lo hi. Tua ci bang a, ‘hehpihna’ hang a ‘Jesu’ bek Honpa leh Gumpa hi cih a ‘Um/sang’ a, Lai Siangtho tawh kituak a nungta mite tup le ngim (goal) pen Pasian “minthanna” a nuntakna tungtawnna kilatsak ahi hi.

Thukhupna
Mihangsan pai masate in bawlsiatna, pampaihna, langdona, leh haksatna tampi thuakin, thudik/thumaan, Lai Siangtho tawh kituak thute na gum uh a, na lenkip uh hi. Tuhun i Khristian nuntakna-ah, tua thumaan/thudikte i thupisak mah hiam? Pasian hehpihna, Tapa Jesu bek lampi, up kisam ahihna phawk kha loin, ei sepzawh man peuh, hoih man peuh, pil le siam, hauh man peuh a hotkhiatna ngah i kisa kha hiam? Lai Siangtho kisam sa lo liang zahin ei ut peuh, thalawp pakna peuh, hoihsak peuh vai i hawmsak kha hiam? Pasian minthanna ding, mite in Pasian vangliatna a muhna ding kimlai, eima mimal phattuamna ding ciang bek, leitung thu a meetna ding bek khawngin Pasian thu ngaihsunin i zang kha hiam? Mimal hiin pawlpi hi leh kipuahphat kik i kisam hiam?

Pasian hehpihna hangin Jesu Khris bek upna tawh a thupipen Lai Siangtho hong hilh bangin hotkhiatna kingah a, tua nuntakna pen Pasian minthansakna ding ahi hi. Saved by Grace alone, through Faith alone, in Christ alone, according to Scripture alone, for the Glory of God alone!!

Monday, June 12, 2017

TUA PALIKNU....

TUA PALIKNU....


Ut leh utloh thu hi loin, seploh phamawh ahih manin, sep ding ka ngaihsutsut uh ciang, pau le ham siamloh banah, inn pana gamla lua-ah lah pai thei lo ciin, thonginn (jail) a Pasian thugen zel jail pastor Pastor Das kici zui-in kum 2015 bei kuanin mission trip ciin Tamil Nadu sung a thonginn 6 pha-in, Pastor Das in lungdamna thu thonginn sunga omte hilhin, ko ACA pana sangnaupang paite in Hindi leh Tamil la khat ka sa zel uh hi!

A khangno lai a gitlohna hang a thonginn a lut, thonginn pan piangthak a Karnataka kumpi nuaiah hunbit a thonginn a Pasian thugen (jail pastor) nasep a sem Pastor Das makaihna leh, kumpi lam pan phalna om ahih manin palikte leh thonginn sung a om mite in hong vaidawn dan uh nuamin, thumang thei mahmah uh hi. Mi a tam deuhna bang, a tawm deuhna bang, numei bek a omna bang om hi. Thongkia mite leh palikte ading Lungdambawl letsong (gift) ciin bucket bang, blanket bang pia-in, theitui leh moh bang tawi-in, hun zat khit ciang komau mahmah in ka pia/hawm zel uh hi.

Ka omna khua uh mi teng thum val omna hi a, tua district khuapi Krisnagiri a Numei thonginn ka phak lai-un nupi ta pomlai bang zong omin, pastor in hun a zat laitakin khitui luang bang, kisik tuak mahmah bang om uh a, lungsim hong lawng mahmah hi. Tuate adingin hun man ciang Krisnagiri a thu-um numei hong paite in thungetsak uh a, nek le dawn ding ka tawite uh ka nek ka dawn khit uh ciang thonginn panin tua lai a sem palik numei khat inn-ah Krisnagiri khua a thu-ummite tawh Pastor Das makaihna-in ka kizui khia uh hi.

Palik numei, a tha lian lua zong hi lo, numei thonginn a sem, a innsapna dol thumna, a tungnungpen, khan lian lua lo khatah pai-in, tu-in, theitui a leisa tawh banla leh apple ne-in, thu tuamtuam kikum uh hi.

Nek le dawn ding teng ne-dawn khinin, thungetkhopna ka zang uh hi. Krisnagiri a thu-ummite ki-it mahmah ahihna uh, sepna kibang lo tuamtuam a sep uh hang Jesu Khris sung a sanggamte a ki-itdan uh thupi, ettehhuai mahmah hi.

Thungetna hun ka zat uh ciang zong citak mahmah, thonginn pana ka tonpih uh, inn nei, paliknu bang upmawhloh phialin nakpi takin thungenin, ka paina uh thong sung a omte zong vei mahmah ahihna kitheithei hi. Palik nasem, biakna lam khawng ngaihsun khol lo ding a kilawm khat pen a inn uah ka pai uh ciang a kipiakna leh Pasian a itna, Pasian min a kalsuan Pastor Das, Krisnagiri a thu-ummite, leh ko ACA pana paite hong deihsakna leh a kipiakzawhna leh cihtakna ka muh ciangin lamdang ka sa a, hici bang a mi citak leh Pasian a zahtak, thu-umlo mite kianga palik nasep a sem ka muh ciang tha hong guan mahmah hi.

Tua paliknu pen a minam pih Tamil mi tamzawte tawh kibangin mel hoih ci a gen ding hi lo hi. Ahi zongin, a cihtakna, Pasian a zahtakna, Pasian min a kalsuante hong deihsakna leh a thu-up pih mite a itna, a kizepna puanpi Jesu Khris hangin thupi ka sa a, hici bang thu-umlo kalah Jesu a thupisakna thupi ka sa mahmah hi. Thungetna ka zawh uh ciang, khitui luang a mite ading a Pasian kiangah kiko ahihna bangin lungsim hong zo mahmah hi.

Haksa mah leh, selpihte thu-um lo vive hi mah leh, itna puanpi silh a, hehpihna hang-a a hehpihhuai mite leh a hehpih mite it a, "sum nei ta ing, pil ing, siam ing, kumpi-ah sepna hoih nei ing, hau ta ing" ci lo a, hihna leh sepna bangbang tawh Pasian leh a mite it a, a deihsak mi, aw hampha zen si e tua paliknu.....

I omna, i sepna, i kalsuanna khatpeuh pan mite phattuampih ding, mite thahatna ding leh Khris lim le mel kidawksak thei hi hang...


daihna_cabin
11062017

Friday, June 9, 2017

SINGKUNG TUAMTUAM

SINGKUNG TUAMTUAM

Kum 30 val a puah zawh ciang a lut ka hih manin ka sangkahna huang sungah nek theih a gahkhia leh a gahkhia lo sing tuamtuam po hi. Tua singte pen a mel, a hoihdan, a manphatdan, a gahkhiat uh kibang het lo hi. Tua singkungte pana thalak theihna ding pawlkhat enkhawm ni.

1.       Singkung nam khatna: Singkung namkhatnate pen gah nei samin, vasate in a gah bawm uh, cihloh buang mihingte adingin a gah pen a manphatna om law lo a, tua manin a gah ciang zong a om bangbangin kikoih hi.

2.      Singkung nam nihna: Singkung nam nihnate pen a gah manpha law lawmlawm ahihloh hang zuak theih a, mundang pan piteek pawlkhat hong paiin a gah sing tawh satkhia, suang/singtum tawh dengin, a kiate tawm uh a, sanginn thuneite in zong bangmah ci loin, a tawm nuamte tawmsak uh hi.

3.      Singkung nam thumna: Singkung nam thumnate pen a gah nek theih, mihingte ading zong hoih ahih manin kiloin kine hi. Sanginn thuneite in zong a utpeuh lawh theih dingin phal uh hi.

4.      Singkung nam lina: Singkung nam lina pen zuak theih, manpha ahih manin sanginn thuneite in a lomin loin, koikoi hiamah zuak zel uh hi. Lawh pen a kikham lua ahihloh hangin, sanginn thuneite in zuak uh ahih manin singkung nam thumna bangin ut bangbangin kilo lo hi.

5.       Singkung nam ngana: Singkung nam ngana pen sanginn thuneite bekin a lawh theih uh, sing leh a gah manpha, lim mahmah, ahi zongin tam law lo hi. Tuate pen 'makai/thuneite' bekin a lawh uh ahi hi.

Hih singkung nam nga panin mihing nuntakna etkak theih ding tampi om kha ding hi. Tuate lak panin pawlkhat en lehang...
 
1.       A sing mahmah kibang lo a, a gah zong kibang lo hi. Mihingte zong mihing i hih hangin i meel, i siamna, i haksatna/lungdamna, i gah, i manphatna zong kibang lo hi. Na sep theih, na talent, na gift ngah zong mite tawh kibang kim lo kha ding hi. Tua pen Pasian hong bawldan, Pasian hong piak hi a, lungkim in. Na pil na siamna, talent leh gift-te gah khiatna in manpha takin zang in.

2.      Sing leh a gahte pen a lo leh manpha taka a zang kibang lo hi. Mihing khat i hi a, nasep khatpeuh i sem a, i gahkhia a, i gahkhiat a kibatloh banah, a manphatna zong kikim lo hi. Vasate ading a sing manpha pen mihingte adingin manpha lua lo kha ding a, ahi zongin manpha lo kici thei tuan lo ding hi. Mi khempeuh adingin a manpha na i seploh hangin kua hiam, bang hiam adingin a manpha na hoih i sep a, i gahkhiat leh thupi hi.

3.      A gah a lote i et ciangin mi tuamtuam ahi hi. A gah lawh ciangin sing tawh a kisat bang, bangbang hiam tawh a kideng bang, a kungah kah-a a kung a tuan gawp bang om hi. Mihing khat i gahkhiat ciangin hong el, hong dal, i gah hong lo pen a tuamtuam ahi hi. Mi pawlkhat pen mi mawkmawkte, pawlkhat pen a kiseh tuam deuhte, pawlkhat pen a thunei penpente, hihna thupi mahmah neite bang zong ahi uh hi. Na lim sep semsem, na thupi leh lian a semte pen a do, a gah a lo leh a langpante zong lian semsem hi. Nang kuan hong do a, na gahkhiat hangin kua in hong tuancil nuam hiam?

Na sep na bawlna, na kalsuanna khatpeuh-ah na lampi hong khak nuam, gahkhia na hih mana hong lo nuam a vanzat tuamtuam tawh hong kuan, amau hamphatna ding bek ngaihsun a nangma siatna ding a ngaihsun mi bang a om kha hiam? Mi mawkmawk hi a mite theih, ahih kei leh mi ngeina leh mi thupi khat hi a mite in a theih uh, makaite khawng in hong sat ekek, hong pangbet ekek kha hiam; na gahkhiatna, na hoih na sepna, na veina leh na thumuhna hangin..?

A tung a singkung tuamtuam i gen bangin, na gahkhiatna, na nasep manpha leh na thumuhna hoih hangin hong lo, hong do, hong deng, na tungah hong ding, hong saat pen mi tuamtuam hi kha ding hi. Ahi ding mah hi, mite adingin manpha-in, gahkhia, na manpha sem na hih manin.... Lungkia loin, hanciamin, thathak lain, mainawt in...

Na gahkhiat, na hoih na sepna, leh lawhcinna thupi na ngahna hangin nang hong do a, hong sat a, hong deng a, a khe tawh hong sik a om leh, tua bang na tuak hun ciangin, mite tung a om, na manpha sem leh gahkhia, hong pha zo lo (a gahkhia lo) mite nangma hangin buai uh ahih lam phawkin, hangsan takin mainawt in. Lam gei a khudawh a mite huhna a ngenden mipa kuama'n a nasep gengenin, tawngtawng lo uh a, langbawlbawl loin, ama omin omsak hithiat uh hi!

daihna_cabin
05052017

A MEETNA DING BEK KINGAIHSUN



A MEETNA DING BEK KINGAIHSUN

"Zomi" cih leh cihloh pen pawlkhat in supna leh meetna bekin tuat kha uh hih manin i minam kalsuanna lamzang thei lo tawh kibang a, tua hang mahin kikheuhkheuh, kiphinphin, kikhuatkhuatnate bei thei lo tawh kibang hi.

"Zomi i kicih hang gam lah nei lo..." ciin, mi thanemsak thei dingin meetna lam bek a en Zomite lakah zong omin, "Gam nei sate bel ziau leng hoih, tawldamhuai, meetzaw ding..." a ci mah hunkhop om hi.

Identity i cih, i omna mun leh gam tawh kibawllem leh i omna gama mite pom ziau theih hi lo hi. Pau, ngeina, tawndan, nopsaklam, etc. pen minam dangte in a neihloh leh midang tawh i kibatlohna pen minam tuam i hihna hi a, tuate paikhia khin a, mi pau le ham, lai, ngeina leh tawndan zui a, ei a nusiacip a om pen a piang thei lo khat ahi hi.

Tu globalization hunah, minam khat pen mun khat bekah omkhop a, gam khat sung bekah teenkhop theih hi lo hi. Gam tuamtuam ah i tam deuhna om ding a, i tawm deuhna om ding hi. Gam i neihna leh gam nei zo lo ding dinmun a i tawmna munah zong kiom kha ding hi. I nei kei phial zong i "identity" kepbit theihna koikoi ah ngeina/upadi om ahih manin tuate tawh kituak a kalsuan ding hizaw hi.

Bangbang ahi zong, minam hihna pen meetna bekbek, gam neihna ding bek khawng i sak khak leh kikhial mai thei hi. Meetna ding bek i sak leh kilungkia baih mahmah mai thei hi. Gam neih leh neihloh pen a kisam masapen hi lo a, i hihna bang, i ngeina, i zia i tong, i tawndan, i pau i ham, etc. leh "kei aa, ei aa" i cih theih pen a thupi leh, a kisam hi a, meetna bek lametna hiam a "kei aa, ei aa" i cih theihloh khat a kipiak mawk pen a hi thei lo ahi hi.

Leitung-ah a huampi a etin, minam mangthang tampi om a, a mangthang dekdek zong tampi om hi. Tuate a mangthanglohna dingin UNO leh gam kumpite in nakpi taka a hanciam laitakin, Zomite laka pawlkhat bel, i pau, i lai, i ngeina, i zia le tong bei a, minam lianzaw hi a i theihte belhziau khawng a ut pawl om banah, mite thuzawh sawmin a kipeipei, minam mangthanglohna ding a hanciamte langdodo pawl bang zong om mawk a, khasiathuai mahmah hi.

Utzawk dang i neih a, hizaw a kitheih dang i neih leh bel kua khaam theih hi kei... Mimal dikna leh suahtakna hi. Sum khawng nei pianin, pilna neiin, bang hiam mi lakah kizang theite koikoiah a hat lai, a hoih lai, hauh lai khawngin mi lakah nuamsa, suakta leh pahtawiin om uh a, leitung ngeina hi; hamphatna taktak hunah a kiphawk kha kei zel bek ua!!

I omna khempeuh-ah ei aituam gam neih i sawm khit mawk leh bel piang thei lo ding a, i minam hihna pen tua tawh i teh, tuate hang khawng bek ahih leh bel minam tamzawte bel a, mivomte tamna-ah mivom, mikang tamna-ah mikang, misan tamna-ah misan, mi-eng tamna-ah mi-eng, dawibia tamna-ah dawibia, milimbiate tamna-ah milimbiasuk ziau ding khawng i hih leh bel, poi mahmah napin, "mimal suahtakna hiven," cih mai kul lo dia!!

Minam itna leh Identity kepbitna ding thu a kigen ciang minamdang huatna thu leh langpanna thu gen a sa om thei zel a, poi mahmah hi. Minam itna pen minam dang huatna hi lo hi. A kicianzaw semin khatvei genkik leng, 'minam itna pen minamdangte huatna hi peuhmah lo hi.' Midangte zong amau hihna a kepbit uh poi kei, ahi ding mah hi, zahtakpih ni. *Ei Zomi sungah zong khua, gam, leh namke kibatlohna hang a themcikcik a kilamdang i pau, lai, leh ngeina zong kitheisiam tuah ni, kizahtaksak ni, kithupisim ni.*

Mi khat le nih hang hiam, mi tam leh tawm hang hiam, gam neih leh neihloh lam pen minam hihna hi masa lo a, a tehna ding zong hi lo hi. Minam i cih pen - pau le ham, lai, ngeina zia le tong, tawndan kician nei a, tua a zangkhawm leh suakta taka 'kei aa, ei aa' cih zatna hizaw a, tuate bei liang a, meetna deih luat mana sak lamah pai ciang uiphuk, khang lamah pai ciang kauphe, ziat lamah pai ciang thankhik, vei lamah pai ciang toktol kicih bel piang thei lo hi. 


daihna_cabin
24042017