Thuthak (News)

Monday, September 21, 2015

LUNGDAMKOHNA LEH HOPIHNA

LUNGDAMKOHNA LEH HOPIHNA


         Pasian in i thuumnate hong dawngin, tukum [2015] May leh June kha sangkhak sung, damlohna hang tawh Thuampui ka phak theihloh hang, geelna bangin Hnahlan leh Champhai khawk a pawlpite tawh hun nuam zangkhawm thei ka hih manin hampha ka kisa a, hunpha hong ngahsak Pasian leh hun nuam taka hong zatpih khua pawlpite tungah lungdam kong ko hi. Tua bang a hun ka zat khit ciangin June 23, 2015 in Aizawl panin Bangalore zuanin, nitak nai 11:00 kiimin ka sangkahna ACA cidam takin ka innkuan un ka tung uh hi.

Hnahlan Khawk Vanna
         April 20, 2015 in ACA panin cidam takin Champhai tungin sai ding pawlkhat ka sai khit ciangin Hnahlan khawk van dingin ka kithawi hi. Keimah banga lunggulhna a nei Upa Kap Go [Hnahlan khawk makaipi] leh Pa Vial Sawm Piang [Tedim a Lai Siangtho sangkah] om uh ahih manin amaute tawh kithuza-in, paikhop ding geelna ka nei uh a, tua banah Pasian ading a thasial ngei lo, Lia Mamang in zong hong zui thei hi.
         May 14 in Vaikhawtang khua lam zuanin, tua zan biakpiakna hun nuam takin ka zang uh hi. A zing sun ciang pawlpi inn kimah thungetna nei-in, zan hun pen biakpiakna hun ngeina-in ka zang uh hi. May 16 zingsangin Hnahlan khua zuanin, tua zan biakpiakna nuam takin zangin, a zing, Nipi ni pen misi om ahih manin sun biakpiakna kinei thei lo (misi a om ciang biakinn khempeuh kikhak) a, ahi zongin zan hun nuam takin ka zang uh hi. Pawlpi mite in deihsakna tak tawh ni khat hun zatkhop ding a lunggulhna uh kamkhum hong leel uh ciang, ciahsawm kimlai ni khat ka taam kik uh hi. Sun hunin biakinn ah Khawk Siapa makaihna tawh khangno pawlkhat tawh Pasian thu holimna nei-in, Pastor quarters ah Upa leh numei makaite in Khawk makaipipa tawh holimna nei uh hi. Nitak ciangin holimna a kihel khempeuh in ankuang umkhopna neikhawmin, suakta takin kamkupna hun limci kinei thei hi. Zan hun pen biakpiakna ngeina in kizang hi.
         May 19 in Vapar lam zuanin, tua zan biakpiakna kinei a, a zing ni 20 zan zong biakpakna hun zong kinei kik hi. Ni 21 in khe tawh Murlen khua pha dingin dingkhia-in, galkap a khuan ciah laitak Tg. Go Suan Mung zong hong kihel thei ahih manin lam pai nuamin, gim zong kiphawk man lo phial hi. Murlen khua, Zomite ading a mi pil, mi siam tampi a pianna khua, biakinn kilam thak a kizo siang nai lo sungah kikhawmin, nuam kisa hi. A zing sun ciangin Upa leh a om thei pawlkhat tawh holimna nuam takin sun thapai in kinei a, kei ading mahmahin manpha ka sa hi. A zan ciang zong biakpiakna hun nuam takin ka nei kik uh hi.

Champhai Khawk Vanna
         May 27 niin Kolkata a Lai Siangtho a sin Upa Pau Lian Sang tawh Champhai Khawk van dingin Vengthar, Champhai panin ka kipan uh hi. Zan khat biakpiakna hun nuam zangkhawmin, ni 28 in Zokhawthar ah ka pai uh hi. Zokhawthar pawlpi in biakin gol mahmah lam uh a, maban tampi a neih lai uh hangin, tu ciangciang a sepna uh zong thupi mahmah hi. “Zan khat hun hong zangkhawm lai ni” ciin hong kho uh a, a zing ciang Ngaizawl pai sawm ka hih man un Zokhawthar pan Ngaizawl phaksuak ding hi sa thei loin ka ciahsan mai uh hi. Hong itna uh thupi hi.
         Ni 30 in Champhai pan Ngaizawl pai ding, mawtaw lah Champhai pan a pai om lo ahih manin Pa Robert N. K Hau in, “Ka bike na zang un..” hong ci ahih manin tawldam takin Ngaizawl ka tung uh hi. Champhai Khawk Khangno Khawmpi masapen Sesih ah kizang ding ahih manin, kisuanglah simsimin geelnasa bangin Ngaizawl lamah ka pai uh hi. Khangnote khawmpi laitak ahih manin kikhawm a om diam ci-a ka ngaihsut pen, zan biakpiakna hunah numei-naupang, nupi-papi hong kikhawmin, biakinn dim kikhawm om veve a, Lungdamna Thu gena a khua uh a phate tungah a lungdamna uh lian mahmah cih ka mu a, thupi ka sak banah, a pha thei om zel leh cih a lunggulhna thu uh zong hong gen hi.
         June 1 in ciahkik in ni 2 in New Champhai pawlpi ka pha kik uh hi. Kikhop nuam mahmah hi. Ni 3 zan pen Ngur khua ah zangin, Ngur pawlpi biakinn thak ah ka khatvei kikhopna ahih banah, khangnote lawp uh ahih manin lasak leh biakpiakna nuam mahmah hi. Zing ciang a Leisenzo pha ding ka hihna uh tawh ka ciahkik theihna dingun Upa T. Thang in bike hong zangsak ahih manin zong lungdam hi.
         June 4 in Leisenzo pha ding, amau khua mawtaw pai lo ahih manin Sesih mawtaw ah ka pai uh hi. Sesih ka tun uh ciang Pa Lang Mang tawh kituakin, ‘khe a paitoh ding cih mawk...’ ciin bike hong la a, bike nih tawh kei leh Upa Sang hong khato uh ahih manin tawldamin, Pasian a zahtakna uh leh hong itna uh thupi ka sa hi. Tua zan pen biakpiakna hun zangin, pawlpi inn a tam nailoh uh hang kikhawm pen nuamin, kithalawp hi. A zing sun hun pen pawlpi inn kimah thungetna neiin, zan hun pen biakpiakna hun nuam takin ka nei kik uh hi.
         June 6 in Sesih ah paisuk in, Leisenzo pan Upa Pum Do Lian leh Upa Vung Cin Khai in hong zuisuk a, Kiginni nitak leh Nipini sun leh zan biakpiakna hun ka zang uh hi. Sesih pawlpi pen lawp mahmah uh a, lasak nuamin lamna-dianna tawh phatna kinei ziahziah hi. Sesih leh Leisenzo khuate pen zindo siamin, holimna hun zong nuam takin hong neihpih uh ahih manin manpha ka sa hi. June 13, Kigini nitak pan Nipi zing leh zan biakpiakna hun nuam takin Champhai pawlpi ah zangin, Nipini sunin Upate tawh holimna nuam takin Pastor Quarters ah ka nei uh hi.

Lungdamkohna
         Hnahlan leh Champhai Khawk vanna-ah nuam taka hun hong zatpih pawlpi khempeuh, nuam taka zin hong do a, neihsa siit lo a hong nesak a hong zangsak innkuante - Upa Do Cin, Vaikhawtang; Upa Khampi leh Pa Thang Lian Mung, Hnahlan; Upa Nang Ngaih Lian leh Upa Khai Za Dal, Murlen; Upa N. Chin Thang, Vengthar; Upa Go Thang leh Pa Lang Kap, Zokhawthar; Upa Thang Khan Zuang, Ngaizawl; Upa Ngul Sian Thang, New Champhai; Upa Pau Nang, Ngur; Upa Pum Do Lian, Upa Dai Khen, Upa Cin Dong, Leisenzo; Upa Dal Go Thang, Upa N. K Dal, Upa Do Za Nang, Pa Nang Kap, Sesih; sun ann/lamsap hong pia mimal leh a diakin Hnahlan, Vengthar, Zokhawthar, Ngaizawl, leh Sesih pawlpite; tha hong pia a, a kisam bang hong vansak Sia Gin Lam Thang leh a seppihte, nuam tak leh picing taka Hnahlan Khawk sunga hong makaih a, lam paiman nangawn hong sikhsak Upa Kap Go, ko khawkvan teng ankuang umkhopna hong neihpih banah, keima mimal mahmah, “Sangkahna ah innkuan in pai ta ding na hih manun..” ciin ‘sunsiah’ hong tuun Vapar ZBC tungah lungdam ka ko kikkik hi. Na sup na baina khempeuh uh Pasian in a zah tampi in hong thukkik ta hen.
         Hnahlan leh Champhai Khawk vanna panin a lungdamhuai mahmah pen, khua tamzaw-a biakpiakna ah Upate  leh numei makaite meel muh ding tam hi. Memberte etteh theih dingin om cihna hi a, lungdamhuai hi. Khangnote lakah Pasian thu duh pawlkhat om ahih manin zong lungdamhuai sa ing. Tua banah, Lungdamna Thu hanga kalsuan, ko bang lel hong tutpih a, holimna hun nuamtak hong neihpihdente Pasian na zahtakna uh thupi ka sa hi.

ACA Pai Kikna Thu
         Ka geelna bang hi leh ni 20 in Champhai pan Aizawlah giaksuk in, Thuampui ah Kigini nitak hun zang ding ka cih pen ka tapa damlohna hang tawh ni 21 tan kisut (injection) kul ahih manin ka pai thei kei hi. Deihsak taka hun hong pia Thuampui pawlpi tungah zong kisuanglah pipi in lungdam ka ko hi.
         Ka Pa Cinte innkuan in, “No innkuan a pai ding na hih manun Upate leh Siate samin innah thungetna khat nei ni” ciin thungetna hunkhat hong zatpih uh ahih manin thusiam ka sa a, tua banah Nipini [June 21] in Upa Pian Thang, U Hlutea, leh Pa Nang Do Thangte innkuanin ankuang umkhopna hong neihpih uh ahih manin amaute tungah zong hih Laitai tungtawnin lungdam thu ka ko kikkik hi.
         June 22 in Champhai pan dingkhia-in, Bangalore dong ka tonpih ding Mama s/o Upa T. Thang tawh tonin, Sia Dal Go in lampi ah hong muakin, “No zong hong tung mai un, zing ciang ka inn uh pan (Mama tawh) paikhawm mai un” hong ci ahih manin a inn uah ka giak uh a, ak hong gawh sawnsawnin, ZBC pawlpi kiphuhcil lai thu leh theihhuai thu manpha tampi hong hilh ahih manin gilvahin, manpha ka sa hi.
         June 23 in ka vanleng uh 12:30 a lengkhia ding pen 2:15 ah sotto uh ahih manin Pasian thupha hi. Lampi hoih lo ahih manin lamsau lamah ka pai uh leh lampi buannawi, lam naal lua ahih manin nai 2 zong ka lapkei dektak uh hi. Ahi zongin vangleng hong tu pak thei lo ahih manin nai 3 kiim ciang ka lengkhia thei pan uh hi. Kolkata ah vanleng laihin, Mungmung in vanleng tuan a cimtak manin buaina tawm khat a om hangin, nai 9:15 pawlin cidam takin Bangalore vanlengtual ka tung uh a, ka omna uh zuan suakin, zan nai 11 pawlin ka tung uh a, Siamah Nem Khan Cing (M. Th., final) inn ah kinga in, an ne in ka giak uh hi.
         Ka inn (quarters) ding a hong piak uh pen a omte in kisuanna ding mu pak lo ahih manin guest house ah ka innkuan un kalkhat sung ka om khit uh ciang midang khat a piak khitsa uh (amau om nai lo) tawh kibelhei in, July 1 in lawmte tawh inn puahsiangin ka inn thak uah ka giak pah uh hi. Ka inn uh pen common/sitting room, kichen (an huanna) leh lupna khan (ekbuk zong om pah) hi a, ko adingin nuam mahmah cih ding hi.

Thukhupna
         Keima mimal mahmah ka vaksuk ka vaktohna ah thu hong ngetsak a, niangtui man ding ci a neih man hi lo phal man a hong piate khempeuh tungah zong Laitai tungtawnin lungdam kong ko kik hi. Note thungetsakna, huhna leh lamlahna hang bek tawh hih ciang a tung ka hih manin mai lamah zong thungetna-ah hong phawk zel uh, ciin kong cial thuahthuah lai hi. I omna ciatah Pasian in hong kithuahpih zelzel hen.


T. Sawm Lian
ACA, Hosur