Thuthak (News)

Wednesday, March 27, 2013

A MAWKNAPI PAN NA KHEMPEUH

(Thna. 7:15a;  Rom 14:8)

            A kisapte a nei mi pen mi hampha hi a, thu a thei mahmah mite pen mi pil ahi hi. A kiim a kianga om nate manpha taka a zangsiam mite pen mi enhuai hi a, Pasian zahtakna tawh ama hanciamna leh sep theih ciangah a lungkim den zo pen mi hampha penpen hi kha ding hi. Tua lungkimna pen mihingte kisap penpen hia, tua lungkimna i cih pen tawlngakna leh mainawt sawm nawn lo a khawlcipna hi lo hi. Tua lungkimna pen bangcih muh ding? Leitung a mucian mahmah, hauhna sum le pai, neih le lam, sila leh nasem a hau mahmah mi pil Solomon’ tangthu, leitung a muhzia leh a ngaihsutziate panin i gen ding hi.

Solomon’ tangthu
            Solomon pen David leh Bathsheba ta ahi hi. BC 970 - 931 sung kumpi sem hi1. Gebeon mual tungah Pasian biakpiakna pia a, tua munah Pasian in a mang sungah, “Nang kong piak ding hong gen in,” ci hi. Solomon in naupang no khat ahih manin bangci gamtat ding cih thei lo a, a lian, a phazah a kisim zo lo, a tamna a kiseh thei lo, Pasian in a teelsa mite lakah vaihawm dingin sia le pha a theihtheih nadingin, ‘thu theihtelna lungsim’ pia dingin ngen hi (I Kum. 3:5-15). Pasian in deih a teelsak ngiat kumpi hi a, a hampha mahmah kumpi ahi hi. Min dang khat nei a, ‘Jedidiah’ kici hi (2 Sam. 12:24-25). A min pen ‘kilemna’ (peace)2  cihna ahi hi. Zi a hauhna, a pa in a lam theihloh Pasian biakbuk a lamna, sum le pai, neih le lam a huahna leh a pilna pen a minthanna ahi hi.

Solomon’ pilna
            Solomon zah a mi enhuai leh thupi tam lo ding hi. Pasian in a it mahmah hi a, ‘tehzawhloh a thuk mahmah pilna leh theihna, genzawhloh lungsim zaina’ pia hi. Solomon’ pilna in nisuahna lam mi khempeuh leh Izipt pilna khempeuh ‘khumlet’ hi. Paunak 3000 genkhia a, la dawng 1005 phuak hi. Leitung kumpi khempeuh sung panin Solomon’ pilna thu a ngai dingin ama pilna thu ‘a zasate’ pai zel uh hi (1 Kum. 4:29-34). A zasate in zakik nuam mahmah uh ahih manin pil mahmah cihna hi.
            A pilna a ze-et dingin Jerusalem ah Sheba gam kumpinu pai a, thu haksa tuamtuam dong hi. Ahih hangin kumpipa in ama tungah a gentel theihloh, haksa lua a sak bangmah nei lo hi. Sheba kumpinu in Solomon’ pilna, ama lamsa a inn, sabuai-a a ann, a uliante’ omzia, leh a nasemte, a puante uh, a ann piate, leh Topa’ biakinn-ah a piak meihal biaknate khempeuh a muh khit ciangin lamdang a sa mahmah hi. Amau gam pana a zak thute um loin, a mit mahmah tawh a muh ciangin, “A lang zong kei tungah hong kigen lo a, na pilna leh na daupaina in ka zak thute vuknelh hi” ci hi. A zite leh a mai a ding tawntung mite in a pilna za ahih manin hampha sa zawzen hi (1 Kum. 10:1-8).

Solomon’ hauhna
            Kumpi Solomon in vanpua ding mi 70,000, mual tungah suang a to ding mi 80,000 leh mite nasep a van dingin mi 3,600, a vekpi’n nasem mi 1,23,600 nei zen hi! Nikhat-a a neekbei uh pen ann neel lawh 30, ann lawh 60, bawngtal 30, tuu 100 hi a, sakhitalte, syria sakhite, sanangte, leh a thau vasate a kisim lo hi. A gamsung khempeuhah daihna om a, mi khempeuh lungnuam takin om hi. Sakol 40,000 leh sakol tung tuang 12,000 zong nei hi. Solomon inn sung vante pen ngun vive hi phial a, amah in suang bangin Jerusalem ah ngun olsak hi (I Kum. 10:27; I Khg. 1:15; 2 Khang 9:27).

Leitung nuntakna a muhzia
            I gensa mah bangin Solomon pen pilna-simna lamah hi taleh, neih le lamah hi taleh hau lua mahmah hi. A duh bangbang ne thei, a deih bangbang nei thei hi. Zomite lakah, “Pasian kisam keng, ka ut bangbang in om ning” ci a kihisak mahmahte khawng, Solomon’ pilna leh siamna tawh ngaihsun leng kihihsak nading bangmah om lo hi.
            Tua banga a ututin omin, a deihdeih nei-in, a duh bangbang a nek hangin Solomon in tuate khempeuh pen ‘a mawkna hi’ ci hi. Thuhilhna sung i sim ciangin amawkna/a mawknapi cih 35 vei valtak gelh mawk hi. Tua a mawknapi a cihte pawlkhat en dih ni :
a)   Leitunga kisem khempeuh a mawknapi hi a, huihpi nung tawh kibang lel hi (1:14)
b) Mit in a muh cim thei lo a, bil in a zak cim thei lo hi (1:8).
c)   Jerusalem a uk dang khempeuh sangin pilzaw. Pilna leh theihna khempeuh a theihloh om lo, ahih hangin tuate pen a mawknapi hi a, tuate in lunghimawhsakin, gimsak semsem hi (1:16-18)
d)   Lungdamna zongin a ut bangbangin om ding a ngaihsut hang a mawknapi hi (2:1)
e)   Na lian tampi tak semin, inn tampi tak lamin, huan bawlin, singno suanin, tuikhuk bawlin, sila tampi neiin, tuu honte, bawng honte nei-in, Jerusalem a om ngeite sangin hauzaw a, a zawhsate tung panin ngun le kham tampi lain, lungnop nadingin lasiam numei leh pasal a deih zahzah a neihangin a nasepna pen a mawknapi leh bangmah phattuamna om lo (2:4-11).
f)   Mipilte in a pai nading mu thei a, mihaite in a thei lo hi. Ahi zongin tuate tun nading kibang a, pilna leh theihna bangmah a phattuamna om lo hi (2:14&15)
g)   Sepna khatpeuhin lungkhamna cihloh hong piak theih dang bangmah om lo (2:17)
h) Pilna, siamna, leh theihnate siit loin na kisem a, themkhat zong a gimpih het lo khat adingin nusiat ding hi zenzen (2:21)
i)    A hinglai mite sangin a si mite hampha sa a (4:2), nopsakna a ngah lo mipa kum 2000 a dam zongin, a sisa a suak naungek mah tawh a tunna uh kibang (6:6)
j)    Midikte in migi lote thuak ding teng thuak zawsop a, migi lote in midikte ngah ding teng a ngah sawsopna leitung (8:14).

Solomon in ngaihsutna thak nei
            Solomon in leitung nate pen amau bekin bangmah hi lo, a mawknapi hi a, ahih hangin Pasian tawh tua a mawknapite i neihkhop, i zatkhop, i nuntakkhop ciangin thupi hi cih phawk khia hi. La phuakpa khat in, “Khris kihel lo nuntakna, mulkimhuai lua a lampi mial” a cih pen Solomon in mucian mahmah hi. Tua ahih manin, Pasian kihel loin kuama’n ann ne-in nuam sa lo (2:25), Amah a lungdamsakte pilna, theihna leh lungdamna pia a, mi mawhte ahih leh a sepna beisakin, a thalawh sate amah a lungdamsakte pia hi (2:26). Pasian’ sep khempeuh a kip tawntung ding, behlap theih ding leh paihkhiat ding zong om lo, Amah i zahtak theihna dingin a bawl (3:14). Pasian hang a hauhna, gentheihna, leh pilna pen lungdamna ahihna (5:18-20) gen hi. Solomon piangthak hi! A lungsim ngaihsutna leh a muhzia hong kilamdang hi. Tua ciangin mihing a kipiansakna bulpi ahi - Pasian zahtakna leh a thupiakte manna, i sepna thu kikhen ding hi cih theihna (12:13-14) ahihzia tawh thu hial hi.
            Solomon in a leitung muhzia pen kilamdang hi. Hauhna leh liatna, sum le pai pen lungnopna leh lungdamna hi masa lo ahihna phawk hi. Sawltak Paul in, cihmawhna leh cihtheihna, hauhna leh zawnna, vahna leh kialnate ah a lungkim thei ding ahihna (Fil. 4:12) leh Pasian biakna hangin a neihsa teng tawh a lungkim mite pen biakna in mihau a suaksak takpi mah ahi hi (1 Tim. 6:6) ci-a a gen bangin Solomon in hauna, pilna leh siamnate-ah Pasian a kihel leh manpha a, lungkimna om ahihna mucian mahmah hi.

Paikhiat i kisam hi
            Hizah a mi pil leh mi hau Solomon in leitung nate, amau bekin bangmah kimanna om lo hi, a cih bangin eite in zong i ngaihsutna i pilsak kisam hi. Hih i leitung nate pen amah bekin a mawknapi hi a, i hau a i zawng zongin, i vah a i kial zongin, i pil a i mawl ta zongin Pasian tawh i neihkhop, i zatkhop, i nuntakkhop kisam hi. Tua ahih kei leh tua leitung nate in lunggimna leh buaina hong tun ding hi.
            Sawltak Paul in Pasian tawh a neihkhoploh pilna, Jerusalem a Gamaliel khut sung pan a sin pen a mawkna ahihna theiin Pasian lam zuanin a nasep thupi leh hauhnate panin taikhia hi. Israel mite a suahtak nading un Izipt panin paikhia uh hi. Abraham in thupha a ngah nadingin a it a innkuan, a khua, a gam panin paikhiat kisam hi. A hoih lo, a kihhuai munah omden loin, i nuntak nadingin leitung nate i paikhiatsan kisam hi.
            Tapa taimang bangin leitung mite Pasian panin tai mangin, a kihhuai vok kuang gei bangin a hoih lo leitung nate lunggulhna salah i tang uh hi. Tua mun panin a taikhia dingin Pasian in hong sam den hi. Lotte omna Sodom khua mah bangin tuhun i leitung siata hi. Leitung nate bek lunggulhin i neih leh tuate tawh kisi khawm ding hi. Tua manin mawhna-khialhna leh leitung nate lunggulhna panin i suaktak nadingin i paikhiat kisam hi. Tua hi leh..
            3Amah in ka mawhna khempeuh
                        hong maisak a,ka natna
                        khempeuh hong damsak hi.
            4Hankhuk tung ding kimlai
                        hong suaktasak a, itna leh
                        hehpihna tampi hong pia hi.
            5Muvanlai bangin
                        ka tha a hat theihna dingin
                        thupha namkim hong pia hi             (Late 103:3-5) ciin lungdam takin i pulak thei ding hi.

Mainawt zel in
            Pasian kihel lo leitung nate nusia-in, i paisan laitakin, mainawt loin i khawl a, i paisansa lunggulh a i nungheihei leh tua munah zong sihna om hi. Piangthak sa a nungkikte pen Pasian lamah mainawt sawm lo a, a nuntakna lui a lunggulhte ahi uh hi. Ama kiang i tunmaloh, citak taka nunghei lo leh kuam sungah zong khawl lo dingin hong sam den hi.
            Nidangin bangzahta in mawhin i khial zongin, kisikin khial nawn kei ni; Tua pen Jesu deih ahi hi (Joh. 8:11).
            “Phawkin nei nawn peuhmah kei ning,”
            Zuau lo Pasian in ci;
            “Na mawhna teng maisak nading,
            Ka ta’ si luang khin,” ci (TD-136)

Thuhialna    
            Pasian kihel lo nate a tam nak leh a mawkna tam semsem hi. Tua leitung nate pen Pasian tawh i neihkhop ciangin manpha pan ding hi. I teenna leitung pen hun nunung hi a, leitung nate muan le suan ding, leh kingakna taak om lo hi. Laphuak siam khat in :
Na nu zong muang ken, na pa zong muang ken,
Na u zong muang ken, na nau zong muang ken,
Tuate hong bei ding a, bei cih om ngei lo Jesu suangpi beel in, ci hi
            Mawhna leh leitung bek lungngulhna panin Pasian in paikhia dingin hong sam hi. I mawhnate puansan a bat hangin vuk bangin hong ngo ding a, si bangin a san hangin tuumul bangin hong kang ding hi (Isai. 1:18; James 5:15; Sawl. 3:19-20). Mimawh-mikhialte kisikna ah Pasian lungdamna lian hi (Luk. 15:7). Tua ahih manin kisikin, Sawltak Paul in, “I nuntak leh Topa adingin a nungta i hi a, i sih leh zong Topa-ading mahin a si i hi hi. Tua ahih manin i si a, i hing zongin Topa a i hi hi” (Rom. 14:8) a cih bangin, ei te’n zong i cih theih nadingin Pasian tungah ki-apin, amah bek lungmuanna leh lungkimna bucing hong pia thei hi, cih a phawk den dingin a sim mimal kim Pasian in thupha hong pia hen.

1. (http://en.wikipedia.org/wiki/Solomon).
2. (http://www.behindthename.com/name/solomon)

No comments:

Post a Comment