Thuthak (News)

Sunday, June 26, 2011

WORKSHOP ON BLOOD DONORS MOTIVATOR

Champhai khua sung Pawlpi tuamtuam khangnote, YMA makaite leh NGO tuamtuam, sisan hawpna tawh kisai Workshop, June 22, 2010 in Main Centre Conference Hall, CHANEM, Champhai ah kihel dingin Zomi Baptist Youth Fellowship (ZBYF) hong cialna uh tawh kizuiin, ZBYF Secretary in, “Nang va kihel ve” hong ci ahih manin ka va kihel thei hi.

Workshop kahte sisan hawp lam a hat mahmah, amau pawl min tawh tamveipi a piakhin leh tua pawl tuamtuam pan makai lian leh a zahtakhuai pipi hong pai uh a, ‘motivator’ diktak hong kihel uh ciang, kei kuamah a ‘motivate’ thei lo leh a kamsiam lo penpen ka kihel nuam lo ka sa dektak hi.

Hih Workshop pen, Mizoram State AIDS Control Society (MSACS) leh Association for Voluntary Blood Donation (AVBD) te panghuan a bawl ahi hi. Aizawl panin Pu Lalbiakthanga, President, AVBD, Christopher K. Thanga, Member, AVBD leh Dr. Sangthuama Ngente, Deputy Director, MSACS te leh Champhai Civil Hospital pan Dr. K. Ropari, CMO, Dr. Zatluanga, Blood Bank Officer leh Zato inn a asem bangzah hiam hong kihel hi.

Hih Workshop pen hun thumin khenin, hun khatna pen a hawnna hun hi a, Dr. K Ropari, CMO in hawnna leh lungdam thu agen zawh ciangin Dr. Sangthuama Ngente in keynote address pia a, ‘Basic Blood Science & Basic Concept of Blood Transfusion Service’ cih thulu zangin hun hong zang suak hi.
A hun nihna ah Dr. Zatluanga in hong makaih a, ‘Blood Donation Trend in Mizoram’ cih thupi zangin Christopher K. Thanga in hun hong zang hi. Genkhawpna leh dottna leh dawnna hun nuam tak a kineih khit ciang sun-an (lunch) lim mahmah kine a, tawmvei sung kitawlnga hi.
Minute 10 khawng a kikhawl khit ciang a hun thumna Dr. Zatluanga mahin hong makaihin, “Blood Donation, A View from Christianity and Mizo Society” cih thupi zangin Pu Lalbiakthanga, President, AVBD in hun hong zang leuleu hi.

Sisan piak dan :
  1. Replacement Donation : Hih pen sisan a zang ding omsa, a innkuanpihte/vengte/YMAte piakte ahi hi. A kisam a om cianga a piading kisam tawmte ahi hi.
  2. Voluntary Donation : Hih pen kua ading tuam hi tuan lo, a kisam bangbanga zat dinga piak ahi hi. Hih dana piakte pen blood bank ah kikoih khol ahih manin, sisan kisam a om ciangin zat pahpah theih a, hoih mahmah hi.

India gamah hong kipat khiat dan :
Kum 1925 in School of Tropical Medicine, Calcutta te in sisan pen Syringe zangin la-in, tua pen damlo kiangah pia ziau uh hi. Kidopi Nihna (II WW) ciangin sisan kisapna nasia mahmah ahih manin, 1939 kumin Indian Red Cross Society (IRCS) ten Blood Transfusion Centre panpih dingin Blood Bank Committee bawl uh hi. Bang tan hiam sisan pen Flash ah koihin damlote pia zel uh hi. Nai kal nih sung bek Flash leh refrigerator ah koih hoih theih hi.

India gamah Blood Bank masa pen March 1942 in All India Institute of Hygiene and Public Health (AIIH&PH), Calcutta ah dinkhiat hi a, IRCS Blood Bank Committee te’n sai uh hi. Tua bangin sisan piak a kisapna mi in thei semsem a, a pia nuam zong kum simin khang toto hi. India gamah hih lam a sai pawl tampi tak om a, Recognised Blood Bank bekbek zong 2609 bang om ta hi.

India gamah Sisan a piate :
  1. Religious Group - 26.5%
  2. Community / Social Groups - 22.4%
  3. Education (NSS, NCC etc.) - 20.4%
  4. Culture / Sports - 17.6%
  5. Health Sector - 7.6%
  6. Others - 5.5%
Hih atunga i muh mah bangin, sisan hawm tampente biakna lam pan ahi hi. Mizoram ah bel YMA te (Community / Social Groups) hat pen a, a dawtah biakna lam ahi hi.
India gama Blood Donor Associationte lakah AVBD, West Bengalte hat pen uh hi. Kum 2008 in Voluntary Donation pen 89% hi uh a, sang pen uh hi. (Mizoram – 64.9). Sisan a pia tamte pahtawina pia zel uh a, tu ciangah a piakdan uh pen :
50 vei sanga tamzaw pia - mi 20
25 vei sanga tamzaw pia - mi 183
10 vei sanga tamzaw pia - mi 1421 ahi hi. Arun Gokuldas (66) in October 1, 2009 (World Blood Donation Day) niin a 150 veina Coimbatore ah pia hi. 

India gamah mi 1000 lakah 8 bekin sisan pia leng zong kizang khop ding ahih laiin, mi 1000 lakah 4 zelin sisan pia bang ahi hi. Switzerland gamah 1000 ah 113, Japan ah 70, Australia ah 58 cih bangin pia uh hi. Gam khangto sate in sisan piak a lauhuailoh dan thei uh ahih manin a pia tam hi.

Mizoram ah :
Mizoram ah kum 1974 in Civil Hospital Aizawl ah Pathologist koih ahih panin sisan piak kipan hi. Damdamin sisan piak a kisapna kithei toto a, kum 1980 ciangin sisan piak a kisapdan kihilhna Aizawl khuapi sung YMA branch 35 ah Central YMA theihpihna tawh Zato inn a semte in ‘campaign’ nei zel uh hi. 

Kum 1991 ciangin Association for Voluntary Blood Donation, Mizoram ding a, amau lehpawl tuamtuam malakna leh sepna hangin nakpi takin sisan piak a kisapdan mipi in thei-in, sisan pia khang mahmah hi. 

Mizoram ah mihing 11,10,000 kim ki-om a, mi 110,000 (10%) kiimin sisan pia thei hi. Kum 2009 a Mizoram bupa sisan lakzah pen 19,666 units hi a, sisan pia thei lakpan 18% kiim bek ahi hi. Hih lakah kum khata 2/3 vei a pia bangzah hiam om ahih manin 15% khawng bekin pia cihna ahi hi. Kum 2009 in voluntary donation pen 64.9% hi a, 2010 ciang 80% target ahi hi.

Sisan piak alauhuai hia?
Leitung mihing cidam ngeinate in ataangpi (average) in 5litres sisan kinei hi. Mikang gamah sisan 500ml. kiim a lak laiun, Mizoram ah 300ml. khawng la uh hi. Tua a kilakhia pen minute 10-15 sungin pumpi hiang tuamtuam panin dimsak kik pahpah hi. Tua hong paina, a ngeina bang dingin kha 2/3 kisam a, ahih hangin a ngei a bat main zong kizawm lawh tuanlo hi.

Sisan pen kum 18-60 kikal, 45kgs sanga zangzaw lote in piak theih ahi hi. Numei leh pasal adingin a lauhuai lohdan kibang hi. Ahih hangin nau nei lai leh nau nawi piak laiin sisan piakloh ding hi. Sisan lakna van (donation set) te pen a siangtho vive ahih manin, hihte pana natna kai ding lauhuai lo hi.

Sisan pia dingte a cidamna uh hoih taka et masak zel ahi hi. A pia thei lo ding leh a zawmlawh dingte piasak lo uh hi. Sisan piak i launa hang pen a lauhhuai lohna i theihloh man ahi hi.

Numeite :
Kum 2001 Census ah India gamah numei leh pasal pen 93:100 ahi hi. Numeite pasalte sangin pungzaw uh a, tu dinmunah numei leh pasal ratio pen 50:50 hi ta hi.Tuabang ahih laiin numei sisan pia (blood donor) pen 95:05 (5%) bek ahi uh hi. Sisan zang (recipient) pen 40:60 hi a, numei te’n sisan tam zatzaw uh hi. Mizoram ah sisan piate lakah 20% numei hi a, India gamah sang pen hi.

Khristiante sep ding :
“Jesu sisan in i mawhna sawpsiang hi” cih upna a nei Khristiante adingin “SISAN” manphatna lian mahmah hi. Lai Siangtho bu sung en leng, sisan manphatna tanglai Israelte hun lai pek pan i mu hi. Tu hun ciang mawh sawpsiangna ahih liangloh hangin, sisan piakna tungtawnin damlo zawngkhal, a si ding kimlai bangzah hiam in damna ngah hi. 

Sisan i piak pen Jesu nung zuihna ahi hi. Adiakin voluntary donation bang, khual khua pan a hong pai gen thei mang bang, belh ding leh zuat ding a neilo, sisan kisamte adingin phatuam mahmah hi. Ei mahmah zong sisan kisam lo ding cih kigen thei lo a, a kisam lo a i om leh a hamphathuai mahmah hi zaw hi.

Thukhupna :
Hun zawh lamah Dr. Zatluanga in 2003 pan 2009 sung a Champhai Civil Hospital a sisan a pia pawl tuamtuamte leh a piakzah uh hong lak a, nuih suak mel lo hi. YMA min leh replacement donation dana a kipiak hangin khangno kipawlna min tawh piakna kinei lo a, piak bang uthuai mahmah hi. YMA in pia tam pen a (gen kei mai leng) biakna lampan Zotlang KTPte in pia tampen a, Units 140 pia uh hi. 

Champhai pen 100% Voluntary Donation ahih manin kipah thu gen uh hi. Tua banah Burma gamgi a om ahih manin, Kawlgam lampan a tamzaw phial kizang ahihna zong gen uh hi. Zato inn a sem khat in, “Kawlgam lamte sisan a kisap uh ciang, amau innkuan nai mahmah te’n zong pia nuam kei,” ci hi. Ka ngaihsutna khatah, “Sanggam te’n a khawnkhongin sisan nak piak mahmah uh ahih manin tua tungtawnin zong Pasian in thupha pia hiin teh maw” ka ci hi. 

Huh nunung ah Association for Voluntary Blood Donation, Champhai Branch makai ding sehna leh pulakna Pu Lalbiakthanga in nei a, hun nuam takin kizo hi.

No comments:

Post a Comment