Thuthak (News)

Tuesday, July 23, 2013

HALLO ZOGAM – 5



HALLO ZOGAM – 5
(My imagination)


Tedim khua sungah mi zong tam mahmah ta ahih manin vaksuk vaktoh nadingin zong taxi hoih nono tai ziahziah a, taxi hawlte in zong nekzon nadingin zang thei ta uh hi. Khua khatah mi tampi a tenkhop uh leh, a kisap tuamtuamte kihuhtuah uh a, nekzonna zong a tuamtuam piang zel hi. Nekzonna khatpeuh baih taka a kingah theih mah bangin, mi khatpeuh adingin zong meetna om pah hi. Gentehna-in, kumpi zuma sem khat in mawtaw a neih kei leh zong, a pai nading munah taxi a sap ziau ciangin ama adingin zong nuam, a taxi hawlpa adingin zong sum muhna suak hi. Tua ahih manin khua sunga zu huante pan pastorte, lokhote pan sai bawlte, nisima sum thalawhte pan kumpi uliante dongin kizom khin a, pampaih ding leh nawlkhin ding om tuan lo hi.

Ka tuanna taxi tawh vakkhia kikin, Zogam University pha dingin ka kuankhia kik hi. Tonzang leh Cikha lampi tawnin, Golf satna pana gamla het lo mun nuam mahmahah Zogam University campus om hi. A kiim a kiangah sing lianpipi omin, Zo huih siangtho nung hiauhiau a, vasa ham ciauciau zak ding zong om ahih manin, wifi a omna thu thei kei leng zong University om nading mahin kilawm mahmah hi.

Campus sungah lutin, nidanga Zomi Siamsin Kipawlna makai khat ahi, hih University ah a sem khat tawh ka kimu uh a, aman campus sunga mun tuamtuam hong phakpih ahih manin ka nuam mahmah hi. University main building pan kipan, numei leh pasalte hostel, kimawlna tuamtuam – table tennis, badminton, tennis, basket ball, volleyball etc hong etpih a, campus sunga department tuamtuamte buildingte leh nate thu (science) lam tawh kisai a laboratoryte zong hong etpih hi. Tua laboratory sungah Zogam sung pana piang khai leh kiak tuamtuamte banah, gamsa leh nuntakna a nei ganhing tuamtuamte nakpi taka kantelna zong om hi.

Hunkhat lai-in, mi khatin, “Pasian in thupha hong piak ciangin i hikpi nangawn manpha mahmah ding hi” a cih pen ka phawkkhia a, thupha tampi hong piaksa banah, manpha takin hikpi pen zat ahih nading Zogam University panin hong mukhia uh diam maw, ciin kei le kei ka kidong hi. Zogam University pen a min nei tham khat hi ding hi, minam tuamtuam, Mi vomte nadongin mun tuamtuam panin lai sim dingin paikhawm uh a, tuate pilna leh siamna pen Zogam sunga Zomite in zong nakpi takin zo uh hi.

Zogam University nuaiah College 15 val bang om ahihna leh Laitui khua-a college zong Zogam University nuaia om ahihna thu banah, kum simin sangnaupang 15,000 val pha den uh a, lai a zo sangin a lut thak tamzaw den ahihna zong hong hilh hi. Zogam University pana lai a zote in leitung mun tuamtuamah sepna hoih pipi nei uh a, tuate hangin Zogam pen leitung a mi tampi in theihlawh uh hi. Zogam University ah zatui zaha lam (medical) tawh kisai-in Siavuan/ Siamah leh Engineer sin theihna zong om ahih manin University picing mahmah ahi hi.

Zogam kumpi nuaia Art & Culture department ah Zomite tangthu a kan ngiat dinga Zomi laisiam, mipil mahmahte in sepna a ngahna thu a zum uah ka pai laiin ka thei hi. Tua sanga lungdamhuaizaw om lai! Zogam University ah Zolai pen subject khatin kisin ahih manin anuai lamah kilimsin zaw kan lai ding cih ka ngaihsut ciangin lungdamhuai ka sa hi. University bekbekah zong Zolai subject sia ding mi tampi om a, a kizopih college tuamtuamah zong om lai ding cih ka ngaihsut ciangin, Zolai manphatna pen lian mahmah ta a, hun khatlai bang nawn loin Zolai siam pen hauhna hi mawk hi.

A lungdamhuai mahmah pen, Zogam University leh mun tuam gam tuama Zomi laisimte in a sinna uh a zawh uh ciangin Zogam sung banah leitung mun tuamtuamah sepna nei uh a, tuate thusiamna hangin Zogam sungah, nidanga a kilamen ngam vet lo leh om dinga a kingaihsun lo company tuamtuam hong lut hi. Zogam kumpi in ngeina kician tak tawh tuate na vaimuak a, tuate hong lut nadinga permit piakna bekbek panin zong Zogam kumpi in sum tampi mu hi. Tua banah tua company sungah nasem ding mi a lak uh ciangin a gam sunga om Zomite in a septheih nadingun thukhun omsa bangin hong vaihawm uh a, Zomi tampi in company hoih nonoah sepna ngah uh ahih manin lungdamhuai mahmah hi.

Zogam University tawh kigamla het loin Vocational Traning College zong om hi. Hih munah nekzon nadinga khutsiam tuamtuam leh a kizang pah thei dingte kisinsak hi. Computer sinna, fashion designing, mobile repairing, technician, khedap khui, leh puankhui kisinna dongin om zihziah ahih manin a mun gamlum bilbel a, lai siam leh siam lote omkhopna ahih manin a a nopdan tuam mahmah hi.

Zogam University panin khuapi lam zuanin ka ciahphei kik hi. Tedim khua sunga Zogam University nuaia College 3 omte bel phakloh phot dingin ka ngaihsun hi. Lai Siangtho sang zong lianpipi na om a, bul kipan masa ahih manin Lai Siangtho sangte pen a building zong hoih, a omna zong khuapi sung mun hoihna ahi hi. Leitung siamsinna leh Lai Siangtho sinna sang tua banga a omna hangin ka lungdam a, Zomi khangno tampite in phattuampih mahmah hi, cih ka mu hi.

Zogam sungah leitung lai sinna (secular) lamah leh Lai Siangtho sinna-ah Doctor of Philoshophy (Ph. D) ciang sin theihna omta ahih manin lungdamhuai ka sa hi. Bang hang hiam cih leh, hun khat laia a uk tawh a uk lo tawh Lai Siangtho sang a kikah ngeingai bang nawn loin, Zomi khangnote in amau ukna, hoihsakna leh amau cihtheihna (potentials) ahihna bang taka a zatkhiat theih nadingun a utna lam uh sin theihna mun om ahih manin thupi hi. Tua hi a, politics lam a ukte in political science sinin, tangthu ukte in history sinin, kim le pam thu a ukte in geography sinin, nate thu a ukte in science sinin, sumbawl lam a ukte in commerce leh business administration cih bangin amau uk lam tek sin uh a, Pasian nasep ut taktakte bekin Lai Siangtho sinta uh ahih manin pawlpi sung kalsuanzia zong nuam mahmah ta ding hi. Nidang huna bang nawn loin, politics a uk mahmahte khawng, thu tuam dangdang a ukzawte in amau uk lam ciat sem uh a, pawlpi sungah vai sai nawn lo ahih manin pawlpi sung zong nuam mahmah ta hi.

Tedim khuapi sunga mun thupite laka kihel, van zuakna saipi “Shopping Mall” bangzah hiam laka khat-ah ka lut kik hi. Hih Shopping mall pen Zomite laka mi thupi khat ii min vawh ding cih thu zong om a, kician nai lian lo hi leh kilawm hi. Zogam sung pana kibawl khia van tuamtuamte leh gam dang pana van hoih nonote kizuak zihziah a, neu cik a tamman mahmah khawng, neu cik a gik mahmah khawng zong om hi. Air conditioned zong a kisam lo Zogam huih siangthote in a vawhsak hiuhiau ahih manin nuam mahmah hi. Van kizuakte lakah Zo ngeina van tuamtuamte leh Zo niik le puante zong kim mahmah hi. Aman ka dot leh ka upmawh sangin tamzaw a, bang hang hiam ka cih leh, Zomite in amau ngeina vante leh niik le puante a manphatna phawk uh a, demand zah zong a ki-supply zo lo hi, hong ci uh hi. Khantohna leh minam itna pen a tonkhawm den ding hi a, minam itna kihel lo khantohna a om phial zongin sawt lo ding hi, cih pen ka ngaihsutna ahi hi.

Tua ni pen ka hun tua bangin bei hi. Zan ciangin ka zin tunna hotel ah sun huna ka hun zatziate ngaihsun kawmin, ka maan lakte ka en kik a, ka maanbu hoih lo ahi diam thei zo nawn keng, nungak niik sing teng, a mel hoih nono na om zeizai a, kei lak hi lo cih dingin lah kuama’n ka maanbu hong khoihsak lo ahih manin lamdang ka sa hi! Ka maanbu pen a tua bang mah dinga kibawl hi ding hiam? peuh ciin a bawlte ka mawhsak nop hangin, a zing a thai ciangin a dang bangzah om lai ding cih zong kigen thei lo ahih manin, keimah bekin ka tawi tua ka maanbu pen mawhsak theih hi lo hi.

Ka khan tawhlet panin ka dakkhiat leh sun lam sangin zan lamah mi tamzaw hiam cih phial dingin lam dung tengah mi na om zeizai hi; a meel hoih tata hi leh kilawm zawmah lai! Gam thupi dangte mah bangin sun lam sangin zan lamah Tedim pen etlawm zaw lai a, pusuakin, khua hoh hawl kik ding ka hiam ci-in ka ngaihsut leh, ka maanbu in ‘focus’ tuam deuh nei kik kha leh ci-in lupna tungah lumin, ‘mang bekin zong kimu leh kei adingin hoih khom ding hi’ ci-in sam bang ka zal hi………



Zop lai ding……………

No comments:

Post a Comment